طبقه بندی الیاف

لیف

لیف رشته نازک و بلندی شبیه موست که از استحکام و انعطاف پذیری کافی برای تهیه نخ و پارچه برخوردار است.

طبقه بندی الیاف بر اساس جنس

آیین نگارش مکاتبات اداری

آیین نگارش مکاتبات اداری

مقدمه:

یکی از مهمترین ابزارهای رسیدن به هدف های سازمان، ایجاد ارتباطات رسمی از طریق نوشته های اداری

است. مکاتبات اداری زبان رسمی سازمان محسوب شده و موجب موفقیت و پیشرفت سازمان خواهد شد. لذا یکی از ارکان ساختار ادارت، نوشتار اداری است که از سویی دیگر بیانگر میزان دانش، تخصص و کاردانی کارکنان و مدیران سازمان است. این درس به منظور ارتقای سطح مکاتبات اداری و شیوه نامه استاندارد تنظیم مکاتبات اداری تدوین گردیده است و امید است به کارگیری این شیوه نامه بتواند در نیل به استانداردسازی مکاتبات اداری و نوشتار رسمی سازمان های دولتی گامی مهم بردارد.

عناصر ارتباط:

نوشتار اداری پیش از هر چیز، وسیله ای ارتباطی در ارتباطات انسانی و ابزار انتقال مفاهیم است، لذا نوشتن نامه نیز همانند ابزارهای زبانی دیگر، وسیله ای است برای بیان منظور و مقصود هر فرد و ارتباط با سایر افراد. برای برقراری هر نوع ارتباطی حضور پنج عنصر الزامی و ضروری است:

- پیام دهنده (منبع): برقرارکننده ارتباط که به منظوری خاص مانند درخواست، دستور، گزارش و بیان خبری به نگارش نامه و ایجاد ارتباط اقدام می نماید.

- گیرنده پیام (مخاطب): شخصیت حقیقی و یا حقوقی که دریافت کننده پیام و مرجع ارتباط است.

- اصل پیام (محتوی پیام): منظور و مقصودی که هدف برقراری ارتباط است و می تواند انتقال اطلاعات، درخواست ویا ارائه گزارش و خبری باشد که منبع ارتباط از انتقال این پیام در نظر دارد.

- وسیله ارتباط: شکل بیان و وسیله انتقال پیام است که از شکل شفاهی و مکتوب و یا ترکیبی باشد.

- اثر پیام (بازخورد): در بسیاری از ارتباطات سازمانی و شخصی، پیام دهنده منتظر نتیجه و بازخوردی از نوشتن نامه وارائه پیام خویش است که نتیجه این ارتباط برای منبع ارتباط است که گاهی برای منبع پیام قابل پیش بینی است.

انواع ارتباط:

از نظر کلی ارتباط به دو شیوه فردی و سازمانی تقسیم می شود که رابطه فردی به سه شیوه رابطه با خانواده،

جامعه و رابطه با سازمان محل خدمت و روابط سازمانی هم به رابطه با مردم، سازمان های داخلی و رابطه با سازمانهای خارجی تقسیم می شود. از نظر شیوه ارتباط هم به دو شیوه حضوری (جلسه، مصاحبه و مذاکره و ...( وغیرحضوری)پیام رادیویی، تلفن، دورنگار، نامه و ...) جریان می یابد.

 انواع ارتباطات اداری نیز به دو صورتعمودی (بالا به پایین مانند دستور رئیس به زیردستان و پایین به بالا مانند گزارش و درخواست کارمند به رئیس) وارتباطات افقی که به روابط مابین ادارات و بخش های مختلف سازمانی و رده های هم ارز سازمانی اطلاق می شود.

رعایت سلسله مراتب اداری در روابط عمودی، یکی از مهمترین نکاتی است که در روابط و نوشتار اداری بایدلحاظ گردد.

عوامل متفاوتی در ادارات مانع از گرایش و انگیزه کافی در کارکنان برای نوشتن می گردد: عدم آموزش

مناسب در دوران تحصیل، عدم پرداختن به نوشتن در دوره های توجیهی بدو استخدام و ترس از عواقب مستندسازی گفتار. لذا توصیه می شود حتی الامکان در دوره های توجیهی بدو استخدام یکی از نکات مورد اهمیت برای کارکنان جدیدالاستخدام، آموزش آیین نگارش مکاتبات اداری باشد. اهمیت بسیار زیاد مکاتبات اداری درفرآیندهای سازمانی از دو جنبه قابل بررسی است: یکی اینکه نوشتار آسان ترین، کم هزینه ترین، مطمئن ترین، محترم ترین و بادوام ترین وسیله ارتباط بوده و هست. دوم اینکه نوشته در ارکان اداری ایران جنبه سند داشته و برای استناد و استفاده های بعدی نگهداری می شود. البته در این بخش نیز استناد به نوشتار اهمیت بیشتری نسبت به دلیل اول اهمیت اسناد دارد. اگرچه نوشتار نیز دارای آداب و قوانینی است که اگر رعایت نگردند، کارآیی نوشتار ازدست خواهد رفت.

نقش و آثار ارتباطات در انجام امور:

نقش نامه های اداری در جریان امور به سرنوشت سازمان از نظر موفقیت یا شکست آن بستگی دارد. بدین معنا که با کوچک ترین اشتباهی در نگارش یک نامه امکان از دست رفتن فرصت و منافع سازمان و یا بیان بهتر یک مطلب و زیبایی نوشتار یا رعایت نکاتی در نوشتار اداری به ارتقای مالی، اداری و معنوی سازمان و کارمند منجرگردد. بطور کلی نقش مکاتبات در انجام امور اداری به مراتب زیر تقسیم می شود:

1 -  اثرات مالی: بخشی از نامه های اداری، دارای بار مالی هستند و به صورت دستور پرداخت و یا عدم

پرداخت صادر می شوند. تمامی پرداخت های مالی باید بصورت مکتوب ثبت شده و با دستور کتبی مدیر

مربوطه مقدور باشد و دستورات شفاهی در این موارد که برای سهولت و سرعت پرداخت می باشند، باید

در آینده نزدیک با دستور کتبی همراه گردد.

2 -  اثرات حقوقی: نامه های صادره از سوی افراد و ادارات به عنوان یک سند اداری محسوب شده و ایجاد

الزام و تعهد قانونی می نماید. بر اساس ماده 1280 قانون مدنی سند عبارتست از هر نوشته که در مقام دعوی

یا دفاع قابل استناد باشد. اگرچه با پیشرفت علم، اسناد اداری تنها به نامه و نوشتار محدود نشده و می تواند

به عکس، فیلم، نوار ضبط و ... نیز تعمیم یابد.

3 -  راهنمایی آیندگان برای ادامه امور: فرآیندهای اداری و برخی امور اداری نیازمند استفاده از تجربیات

کارکنان و مدیران پیشین اداره و رفتار اداری بر مبنای این امور است. لذا با استفاده از بایگانی و مکتوبات

اداری، انجام امور اداری به سهولت برای آیندگان مقدور خواهد بود.

4 -  تاریخ و قضاوت ها: مطالعه تاریخ معاصر و سرنوشت پیشینان، علاوه بر نقل آن بصورت سینه به سینه ازطریق نوشتار و مکتوبات برای نسل های بعدی میسر می شود. نوشته های تاریخی مثل تاریخ نامه ها،

سفرنامه ها و روزنگاری های متفاوت به عنوان منابع تاریخی مختلف به انتقال تاریخ پیشینیان عمل کرده اند.

5 - مستندسازی: در بسیاری از مشاغل و ارکان اداری بر اساس مستندات و مشاهدات ثبت شده، کارهای

اداری انجام می گردد. ثبت موارد مختلف در یک حیطه کاری به تشکیل پرونده واحد برای یک سلسله

موضوعات منجر می گردد که می تواند برای تسهیل و تسریع در انجام کارها کمک نماید. پرونده های

اداری، بیماران، دانش آموزان و دانشگاه ها از جمله این موارد است که در صورت عدم تشکیل پرونده و

مستندسازی انجام امور به کندی و با مشکلات فراوان همراه خواهد بود. اعتبار اسناد و ساده سازی آنها

برای مخاطبین از اهمیت زیادی برخوردار است.

نامه های اداری :

نامه در اصطلاح عبارت است از مکاتباتی که با هدفی معین و مشخص بین اشخاص حقیقی و یا حقوقی به

منظور برقراری ارتباط مبادله می گردد. واژگان دیگری نیز در نوشتار اداری مطرح می شود که عبارتند از:

 دستخط: یا دست نوشته که عبارتست از نوشته ای که توسط شخص نوشته شده است و در ادارات؛ همانند

یادداشت برای تسریع در کارها استفاده می شود. در ادارات قدیم به علت نبود ماشین های تایپ نامه ها

توسط مستوفیان و دبیران نوشته شده و توسط صاحب منصبان امضا می شد. در برخی موارد نیز برای بیان

اهمیت و اعتبار، صاحب منصبان خودشان نامه را تحریر و امضا می نمودند.

مکتوب: به هر نوشته ای بصورت کلی مکتوب می گویند که در حیطه این درسنامه به تمامی نوشتار اداری

مانند صورت جلسات، صورت حساب ها، گزارش ها، نامه ها، یادداشت ها، احکام، دستورالعمل ها، اساس

نامه ها، آیین نامه ها و دفاتر اداری و سایر نوشتار مرسوم در ادارت اطلاق می گردد.

مشخصات نامه های اداری :

برای نامه های اداری ویژگی های تعریف شده است که بر اساس آن می توان به یک نامه عنوان نامه اداری

اطلاق کرد. ویژگی هایی که باعث شناخته شدن نامه های اداری از سایر انواع نامه ها می گردند عبارتست از:

شماره، تاریخ، عنوان واحدهای گیرنده و فرستنده، موضوع نامه، نام و عنوان امضاکننده نامه و در نهایت امضای نامه توسط یک شخص با صلاحیت. نامه های ارباب رجوع در ابتدای ورود به اداره، برخی از ویژگی ها مانند شماره نامه را ندارد، اما با ورود به اداره و شماره شدن توسط دبیرخانه اداره به یک نامه اداری مبدل می شود.

اجزای نامه های اداری :

هر نامه اداری از پنج بخش زیر تشکیل می شود: سرلوحه، عناوین (گیرنده، فرستنده و موضوع) نامه، متن نامه، امضای نامه و گیرندگان رونوشت که بدون هریک از این بخش ها، نامه اداری ناقص خواهد بود.

سرلوحه نامه: سرلوحه نامه که گاهی به غلط سربرگ نامیده می شود، عموما بخش بالایی نامه اداری است که

در آن آرم الله، عبارت جمهوری اسلامی ایران، نام وزارت خانه و موسسه یا سازمان، بسمه تعالی، شماره، تاریخ و پیوست نامه است. بر اساس استاندارد شماره 379موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران سرلوحه عبارت از آرم جمهوری اسلامی و نوشته های زیر آن است که در بالا و سمت راست کاغذ و تاریخ، شماره و پیوست که به ترتیب در بالای سمت چپ کاغذ قرار دارد.

عناوین نامه: عنوان گیرنده نامه، فرستنده نامه و موضوع نامه در این بخش قرار دارد. بر اساس مصوبه دفتر

تشکیلات و روش های سازمان امور اداری و استخدامی کشور در سال 1190، مقرر گردید خطاب نامه ها

شامل به، از و موضوع باشد. اما پس از انقلاب اسلامی، بدلیل شباهت آن به مراتب نامه های نظامی و وجود

حالت آمریت در آن، این روش حذف گردید، اما هنوز هم بسیاری از ادارات از این روش در خطاب نامه ها

استفاده می نمایند.

متن نامه: متن نامه مهم ترین بخش نامه است، شرح مطالبی که در ارتباط با موضوع نامه نوشته می شود و در حقیقت هدف نامه است. متن نامه شامل سه بخش مقدمه، پیکره و نتیجه است که بطور نامرئی در هم تنیده شده و به هم مربوط می شوند. مقدمه نامه عبارتست از عبارت سلام- اشاره به شماره و تاریخ نامه در پاسخ نامه ها- شماره و تاریخ نامه ی پیشین در نامه های پیرو، برای آشنا ساختن مخاطب با سابقه موضوع و استفاده از عبارت به اطلاع می « برای مقامات هم سطح و » به آگاهی می رساند « ، برای مقامات بالاتر » باستحضار می رساند «برای مقامات زیردست تر. در ادامه نیز موضوع نامه با استفاده از اختصار، شفافیت و ساده نویسی بیان » رساند در خصوص تقاضا از مقام بالادست، » خواهشمندست « شده و در انتهای نامه که بخش نتیجه گیری است، با بیان از مقام های پایین تر و بیان درخواست در ادامه و در نتیجه » شایسته است « از مقام های هم ارز و » مقتضی است «تشکر از مخاطب خود نامه را به پایان برد.

امضای نامه: رکن اساسی هر نامه امضای نامه است، چراکه بدون آن نامه سندیت ندارد و نمی تواند در جریان کار قرار گیرد. ضمنا مسئولیت اصلی محتویات نامه بر عهده امضاکننده نامه است و به عنوان سندی است که وی مسئولیت های آن را بر عهده می گیرد. بخش امضا نیز شامل نام و نام خانوادگی نویسنده نامه و در سطر بعدی آن عنوان سازمانی وی است. در ادامه نیز شکل امضای نویسنده است که ترکیبی از نام و خطوط است.

گیرندگان رونوشت: برای اطلاع واحدهای سازمانی و اشخاصی که موضوع نامه به آنها مربوط می باشد و یا

به نظر نویسنده بهتر است در جریان چنین مطلبی قرار گیرند، از رونوشت نامه استفاده می شود که پایین تر ازامضای نامه و در سمت راست نامه ذکر می گردد.

اندازه و ابعاد نامه: نامه های اداری بر اساس میزان محتوی نامه در دو قطع کوچک و بزرگ انتشار می یابند، معمولا نامه های تا پنج سطر محتوی در نامه های قطع کوچک ( A 1) و نامه های حاوی مطالبی بیشتر از پنج سطردر نامه هایی با سربرگ بزرگتر ( A1)منتشر می گردند. موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران دو قطع A9 برای انتشار جدول ها، نمودارها و صورت های مالی و A6 برای یادداشت اداری مصوب نموده است. آنچه درخصوص اندازه کاغذهای اداری قابل ذکر است تناسب بین طول کاغذهای کوچکتر با عرض کاغذهای بزرگتر (طول کاغذ A1 =عرض کاغذ A1 و بالعکس). ضمنا استفاده از کاغذهای استاندارد به سه منظور : استاندارد واحد در مکاتبات اداری، سهولت در بایگانی اسناد و جلوگیری از ضایعات کاغذ در هنگام برش صورت می گیرد.

انواع نامه های اداری :

نامه های اداری به شکل های مختلف و با کاربردهای متفاوتی در نظام اداری جریان دارد، از این رو برای

بررسی بهتر این نامه ها می توان آنها را از دو دیدگاه ماهیت کار و سطوح سازمانی تقسیم بندی نموده و سپس درتنظیم عنوان های آنها به ضوابط یادشده پرداخت:

الف) نامه های اداری از دیدگاه ماهیت کار:

نامه های اداری از نظر ماهیت کار به چهار دسته تقسیم می شوند:

نامه های خبری: نامه هایی که به واسطه آنها نتیجه کاری یا آغاز و پایان کاری اطلاع داده می شود.

نامه های بازدارنده: نامه هایی که از انجام کاری یا بروز حادثه ای بطور موقت یا دائم جلوگیری می کنند.

نامه های دستوری-درخواستی: نامه هایی که در آنها ارتباط عمودی حاکم است، مثل درخواست از مقام بالا

و یا دستور مافوق به کارمند زیر دست.

نامه های هماهنگی: نامه هایی همانند بخشنامه ها که بمنظور هماهنگی بین دو یا چند واحد و سازمان تهیه

میشوند.

ب) نامه های اداری از دیدگاه سطوح ارتباطی:

نامه های اداری ممکن است در داخل سازمان جریان داشته باشد که به آنها نامه های داخلی می گویند و یا

اینکه از سازمانی به سازمان دیگر تهیه و ارسال می شود و نامه خارجی می نامند. در ادامه به بررسی انواع مختلف این نامه ها می پردازیم:

ب- 1) نامه های داخلی: نامه های داخل ادارات، بر اساس سطوح ارتباطی خود به پنج دسته تقسیم می شوند:

01

- نامه بین دو واحد هم سطح: نامه هایی برای ارتباط و هماهنگی میان واحدهای داخلی یک سازمان

همانند ارتباط بین واحد مالی و واحد اداری که واحد مالی برای امورات خود به نیروی انسانی آنها و

واحد اداری به منابع مالی امور مالی نیازمند است.

- نامه واحد بالاتر به واحد پایین تر: این نامه ها به دو صورت جریان می یابند: حاشیه نویسی بر روی نامه

های وارده از خارح از سازمان که با دستور اطلاع و نظرخواهی و یا اقدامی همراه است و نامه هایی که

برای انجام اموری خاص از سوی مقام بالاتر به مقام پایین صادر می شود.

- نامه از واحد پایین تر به واحد بالاتر: ارائه گزارش و پاسخ در برابر نامه مقام بالاتر، درخواست و تقاضا

از مقام بالاتر، گزارش عملکرد واحد و پیشنهادات واحد اجرایی به مقام بالاتر در این دسته قرار می گیرد.

- نامه یک کارمند به واحد اداری: این نامه ها شامل درخواست کارمند از واحد خود یا سایر واحدها و

ارائه گزارش وی از ماموریت خود را شامل می شود و در صورت استناد آینده، باید ثبت و بایگانی شود.

- نامه واحد اداری به کارمند: احکام ماموریت، تشویق نامه ها، توبیخ نامه ها و پاسخ نامه هایی که کارمند به

اداره داده است، در زمره این نامه ها قرار می گیرند.

ب- 2) نامه های خارجی:

مکاتباتی که از سوی سازمان با ادارات و سازمان های دیگر انجام می شود و به اشکال زیر نگاشته می شود:

- نامه به یک واحد مشخص از سازمان: زمانی از این شکل نامه استفاده می شود که با ماموریت اداره مقصد

آشناهستیم و مستقیما به آن اداره نامه می نویسیم.مثلا نامه به اداره کل آموزش و پژوهش استانداری البرز.

- نامه به سازمان در ارتباط با وظایف سازمان: اگر با تشکیلات داخلی سازمانی آشنایی نداشته باشیم و مشخص نباشد که درخواست ما به کدام بخش از سازمان مرتبط است، از عنوان کلی آن سازمان استفاده می کنیم.

- نامه به یک شخص حقیقی: در پاسخ به تقاضای فرد و یا صدور تقدیرنامه، احضارنامه، توبیخ نامه و ابلاغ و اخطار به یک فرد این نوع نامه ها نوشته می شوند.

- نامه به یک شخص حقیقی مشخص در بخش خصوصی: نامه ای که بر حسب ضرورت ارتباط سازمانی دولتی با بخش خصوصی ایجاد شده و برای مدیر آن موسسه نوشته می شود.

مراحل تهیه نامه اداری :

با توجه به اینکه صدور و وجود هر نامه در نظام اداری دارای تبعات حقوقی، مالی و اداری متفاوتی است و پس از صدور و ارسال نامه، امکان اصلاح و برگرداندن نامه برای فرستنده وجود ندارد؛ لازم است در تهیه نامه اداری توجه و دقت کافی مبذول داشت. مراحل تهیه یک نامه اداری در سه بخش مورد ارزیابی قرار می گیرد: شناخت،نگارش و آماده سازی نامه.

مرحله شناخت برای تهیه یک نامه بدین معناست که با توجه به شرایط حاضر آیا نوشتن نامه ضروری است و یا صرفا بدلیل داشتن نسخه بایگانی نامه تهیه می شود؟ آیا بجای نوشتن نامه از وسیله دیگری نمی توان برای اطلاع رسانی و یا ارسال پیام استفاده نمود؟ آیا نامه در حال حاضر بهترین، کم هزینه ترین و سریع ترین وسیله ممکن است؟ پس از نیل به جواب صحیح در این بخش، پیرامون موضوع نامه اندیشه لازم اتخاذ می گردد. بدین معنی که واقعه ای که در حال نگارش نامه در خصوص آن هستیم از چه ویژگی هایی برخوردار است؟:

- چه کسی یا کسانی در این واقعه نقش دارند؟ موضوع نامه در خصوص چه کسی و یا کسانی است؟ چه کسی

برای چه شخصی نامه می نویسد؟(که)

- این واقعه در کجا صورت یافته و چه موقعیت مکانی را شامل می شود؟ در کجا مسئله را بیان می کند؟ (کجا)

- زمان وقوع حادثه و موضوع نامه کی بوده است؟ از نظر سال، ماه و روز و حتی ساعت وقوع و یا گزارش(کی)

- موضوع اصلی واقعه در خصوص چیست؟ شناخت دقیق مسئله و بیان صریح آن (چی)

- دلایل اصلی وقوع و علل ایجاد این پدیده را بداند و بتواند در نامه خود بیان کند. (چرا)

- بتواند مسئله را بطور کامل تحلیل کند، چگونگی حدوث و وقوع مسئله را بیان نماید.(چگونه)

بررسی عناصر شش گانه یادشده، نویسنده و تهیه کننده نامه را در نوشتن، انشاء، انتخاب واژه ها و واژه گزینی یاری می دهد و در حقیقت اشراف او را بر موضوع رقم زده و از جمیع جهات و حتی آثار نوشته مطلع می شود.

آنگاه تصمیم می گیرد که بنویسد؟ ننویسد؟ و یا چگونه بنویسد؟ بدین ترتیب نامه ای که با این تفاصیل تهیه شود، که پایه و اساس نامه و طی کامل مراحل نگارش از ابتدا تا پایان کار است. برای تهیه پیش نویس نامه، دو بخش درنظر گرفته ایم که در بخش اول به آماده سازی مقدمات نگارش نامه و در بخش دوم به تدوین نامه می پردازیم:

مقدمات نگارش نامه: برای نگارش نامه مقدماتی مورد نیاز است تا بر اساس آن نامه ای با محتوی مناسب تهیه گردد. منابع مناسب برای استفاده در تدوین یک نامه رسمی عبارتند از: بخشنامه ها، قوانین، آیین نامه ها،

دستورالعمل ها، کتب و نشریات از یک سو و پرونده ها و مکاتبات قبلی از سوی دیگر منابع مکتوب و منابع شفاهی همانند مشاوره از افراد مطلع و حتی مسئولین مافوق( یکی از مقدماتی است که با تهیه و استفاده از آنها در تهیه یک نامه دارای محتوی دقیق و مستند می توان به نتیجه حاصل از نامه مطمئن تر بود.

پس از اطمینان از محتوی صحیح و قوی نامه، باید به تنظیم فهرستی از مطالبی که قید آنها در نامه مورد نیاز

است و تعیین اولویت های درج آنها در نامه پرداخت. برای این کار نیز باید در ابتدا به یادداشت برداری تمام مطالب مورد نیاز در بیان مسئله پرداخت و سپس از روی این عناوین یادداشت برداری شده به تعیین اولویت در ذکر آنها در نامه اقدام نمود. با بررسی و تنظیم مطالب مورد نیاز در تنظیم نامه، کلیات نامه بدست می آید.

تدوین نامه: پس از بیان کلیات نظری در باب قوانین و آداب نگارش و آماده سازی مطالب برای نگارش نامه، دراینجا به بیان نکته ای مهم در خصوص تدوین بخش های مختلف یک نامه می پردازیم. جای تردیدی نیست که عناوین و متن نامه مهم ترین بخش های نامه هستند که میان نویسنده و مخاطب تفهیم و تفهم ایجاد می کنند. لذا چنانچه در بخش های پیشین نیز بیان کردیم استفاده از عناوین صحیح، دقیق و مطمئن در عناوین نامه ها از یک سو و استفاده از متون پیچیده، طولانی و نامفهوم در متن نامه باعث عدم ارتباط مناسب بین نویسنده و مخاطی شده و نامه نتیجه لازم را برای نویسنده در پی نخواهد نداشت.

بررسی پیش نویس: پس از تهیه پیش نویس و قبل از تایپ نامه، برای حصول اطمینان از کفایت و کارآیی و تاثیر مطلوب محتویات آماده شده، به بررسی نهایی نامه می پردازیم. این بررسی براساس یک فهرست (چک لیست) انجام می شود که تمامی مراتب و موارد لازم برای تهیه نامه ای مطلوب را یادآوری می نماید. پرسش های مطرح شده در فهرست بررسی به سلیقه نویسنده و یا موقعیت و خواسته سازمان بستگی دارد، که می بایست قبلا توسط سازمان تهیه و در معرض دید نویسندگان نامه های سازمان قرار می گیرد تا بر آن اساس نامه تهیه شود.نمونه ای از این چک لیست در زیر آورده شده است.

جدول 1- وارسی پیش نویس

آیا موضوع قبل از نوشتن به خوبی مورد بررسی قرار گرفته است؟

آیا متن نوشته شده به سهولت قابل فهم و خواندن است؟

آیا متن تهیه شده با موضوع اصلی نامه ارتباط دارد؟

آیا واژه های مناسب در نوشتن نامه استفاده شده اند؟

آیا پیش نویس تهیه شده بیش از حد طولانی و خسته کننده و یا مختصر و خالی از مفاهیم اصلی نیست؟

آیا موضوع به خوبی توجیه و تفسیر شده است؟

آیا هدف اصلی به طور کامل ملحوظ گردیده است؟

آیا ارتباط بین مطالب نامه (جمله ها و عبارات) حفظ گردیده است؟

آیا نامه از قاطعیت و صراحت لازم برخوردار است؟

آیا تقسیم بندی منطقی در تنظیم نامه رعایت گردیده است؟

اگر نامه در پاسخ دیگری است؛ آیا به کلیه موارد مطروحه در نامه اصلی پاسخ گفته شده است؟

آیا آثار قانونی نامه مورد توجه بوده است؟

آیا سیاست کلی سازمان ملحوظ گردیده است؟

آیا نامه بخوبی پایان یافته است؟

آیا موقعیت های خاص مخاطب از هر لحاظ در نظر گرفته شده است؟

آیا لحن نامه صحیح است؟

آیا به تعداد افراد و یا واحدهایی که باید از محتوی نامه مطلع باشند، رونوشت داده شده است؟

برگرفته از کتاب آیین نگارش مکاتبات اداری، تالیف سیدکاظم امینی

بهتر است برای تهیه پیش نویس به موارد زیر توجه کرد:

- پیش نویس با خط خوش و خوانا نوشته شود.

- بهتر است بجای کاغذهای متفرقه، از کاغذهای پیش نویس اداری استفاده گردد.

- در صورت خط خوردگی زیاد پیش نویس، بهتر است بازنویسی شود.

- بمنظور امکان اعمال تغییرات، فاصله خط ها با یکدیگر باید حداقل 10 میلیمتر باشد.

- در چهار سوی متن پیش نویس، حاشیه کافی برای اصلاحات در نظر گرفته شود.

- درستی املای کلمات کنترل شده و در صورت تردید در املای واژگان به فرهنگ مراجعه شود.

- سعی شود هماهنگی لازم بین روال نوشته و موضوع و هدف نامه وجود داشته باشد.

- نشان گذاری و آیین آن به خوبی رعایت و استفاده شود.

پس از تهیه پیش نویس، نمونه آماده شده توسط کارمند تایید شده و به استحضار مقام مافوق می رسد و پس از

تایید مدیر، ماشین نویسی می شود. پس از تایپ، نامه دوباره توسط کارمند مربوطه چک می شود تا غلط های

احتمالی تایپ، اصلاح شده و پس از اصلاحات نهایی، نامه در سه نسخه تهیه می شود: نسخه بایگانی، نسخه اقدام کننده و نسخه اصلی. نسخه بایگانی توسط کارمند تایید شده و هر سه نسخه به تایید و امضای مدیر سازمان رسیده و پس از ثبت شماره و تاریخ و درج "پیوست ندارد" در نامه های بدون پیوست و تعداد پیوست ها در نامه های دارای پیوست به سازمان مقصد ارسال می شود. نسخه اقدام کننده به کارمند مربوطه تحویل می شود تا در صورت لزوم، پیگیری نماید. در صورتی که نامه دارای رونوشت گیرندگان باشد، به تعداد افرادی که در رونوشت گیرندگان درج می شوند، با ذکر نام رونوشت گیرنده تهیه و با امضای اصلی مدیر تایید و ارسال می شود.

نمودار شماره 0- اجزای مختلف یک نامه

سرلوحه

آرم الله بسمه تعالی تاریخ:

وزارت........... شماره:

)معاونت/اداره کل/ استانداری/...( پیوست:

عناوین

به: جناب آقای....... مدیر کل محترم امور اداری و مالی )گیرنده نامه(

از: اداره آموزش و پرورش ناحیه 8 تهران

موضوع: درخواست مجوز استخدام

متن نامه

مقدمه

عبارت سلام و احترام

راهنمایی مخاطب برای رسیدن به سوابق

راهنمایی مخاطب برای دریافت آسان پیام

توجیهی برای ارائه پیام و یا دلیلی برای نوشتن نامه

اصل پیام

- ممکن است درباره یک یا چند موضوع باشد، بهتر است برای هر موضوع نامه مستقل تهیه شود.

- بیان موضوع اصلی در نامه و اشاره به موضوعات فرعی در دنباله آن بر اساس اهمیت و اولویت

- بیان مطلب به شیوه روشن، مختصر و صریح

- پرهیز از تفصیل، اطاله کلام و توضیحات اضافی خسته کننده نتیجه

- تشویق مخاطب به انجام درخواست و توجیه درخواست

- تاکیدورزیدن بر خواسته و بیان اهمیت درخواست و توجیه عاطفی و قانونی موضوع

- تعیین مدت زمان برای پاسخ و اثرات موضوع

- اتمام جمله با پیام تشکر از مخاطب

امضاء

- قید نام و نام خانوادگی (از بیان اضافات نام خانوادگی حتی الامکان پرهیز شود)

- قید عنوان سازمانی(در صورت داشتن چند عنوان، از عنوان مرتبط با موضوع استفاده شود)

- علامت امضاء

رونوشت

- برای اطلاع افراد و یا ادارات مرتبط با موضوع

- نحوه نگارش: جناب آقای......مدیرکل محترم......... برای آگاهی و هماهنگی با .....

- ترتیب رونوشت گیرندگان بر اساس اهمیت سازمانی و اهمیت وظیفه ای که بر عهده دارند.

سایر نوشته های اداری :

متداول ترین نوع نوشته های اداری نامه ها هستند که در بخش های پیشین به آنها اشاره شد. برای انجام

فرآیندهای اداری نامه ها به تنهایی کافی نیستند و باید از اسناد و مکتوبات دیگری نیز استفاده نمود. 

مهم ترین مکتوبات دیگر اداری در ایران عبارتند از: بخشنامه، صورت جلسه، دستورالعمل و احکام، فرم های اداری و دفاتر.

بخشنامه:

بخشنامه یکی از انواع نامه های اداری است که معمولا بیش ازیک نفر مخاطب دارد، لذا دارای کاربردی

متفاوت از یک نامه اداری است: برای ایجاد هماهنگی و آموزش رویه ای یکنواخت در انجام امور و همچنین ابلاغ دستورات و مقررات و ضوابط، به صدور بخشنامه اقدام می شود.

هدف از صدور بخشنامه: برای بخشنامه شش هدف زیر بیان شده است: ابلاغ قوانین و مقررات، ارائه اطلاعات(انتصاب، تغییر رویه و ...)، ابلاغ دستورالعمل، درخواست گزارش، ابلاغ رویه های کاری بمنظور انجام هماهنگی و ارائه آموزش های لازم بمنظور اجرای یکنواخت امور.

تدوین بخشنامه: بر خلاف نامه اداری، در بخشنامه از عناوین به، از و موضوع استفاده نمی شود. بلکه در وسط سطردرج می شود و در سطر بعدی عناوین گیرنده بخشنامه درج می شود و در ادامه » بخشنامه « در بالای بخشنامه کلمه متن بخشنامه آورده می شود. در درج عناوین گیرندگان از رده های سازمانی بالاتر به رده های پایین تر قید می شود.

پس از آماده شدن بخشنامه و تایپ آن، توسط مقام مسئول امضاء شده و به تعداد لازم تکثیر میشود و سپس در نسخه هر واحد گیرنده نام آن در جای خاص نوشته می شود و یا در فهرست گیرندگان مشخص می شود.

متن بخشنامه نیز همانند نامه دارای سه قسمت مقدمه، اصل پیام و اختتام یا نتیجه گیری تشکیل می شود. با این

تفاوت که در بخشنامه هر بخش بطور مستقل و مجزا عمل می کند؛ هر بخش رسالتی خاص دارد و آغاز و پایان خاصی برای آن جزء ایجاب می نماید. بخش مقدمه بیان شرایط ایجابی لزوم صدور بخشنامه است و با جملات توضیحی آغاز می شود. بعد از مقدمه و در یک پاراگراف جداگانه به تشریح پیام اصلی بخشنامه پرداخته می شود که با توجه به کثرت افراد گیرندگان، بایستی از متنی استفاده شود که مناسب حال و شان آنان باشد. در بخش پایانی بخشنامه نیز، ضمن رعایت روال کلی بخشنامه، از چند جمله به عنوان بیانیه پایانی استفاده می شود که می تواند تاکیدی بر اجرای دستورات، نحوه عمل، تشویق در انجام کار، مشخص کننده وظیفه و مسئولیت مجریان، کنترل سطوح دیگر و بالاخره بیان موارد قانونی در برخورد با پیام بخشنامه باشد.

انواع بخشنامه: مهمترین بخشنامه هایی که در نظام اداری ایران رواج دارد به دو دسته تقسیم می شوند:

-  از دیدگاه محتوای مطالب: از دیدگاه محتوا و هدف بخشنامه ها به 1 دسته بخشنامه های: درخواستی،

دستوری، هماهنگی، ابلاغ قوانین و ابلاغ مصوبات داخلی سازمان تقسیم می شود.

-  از دیدگاه سطح سازمانی: از دیدگاه سطح سازمانی بخشنامه ها به دو سطح خارجی (بخشنامه های وزارتخانه خاص به سایر وزارتخانه ها، شرکت ها و موسسات( و داخلی )بخشنامه های داخل وزارتخانه و سازمان که یا با امضای وزیر ابلاغ می شود و یا توسط واحدهای داخلی و بعنوان شیوه نامه اداری منتشر می گردند.)

صورت جلسه: در لغت صورت جلسه عبارت است از نوشته ای که در آن خلاصه گفتگوهای اعضای جلسه ذکرشده است. از دیدگاه حقوقی نیز عبارتست از برگه ای است که مقامی رسمی در آن یک عمل قضایی یا خارجی را بمنظور اثبات یک واقعه مدنی، کیفری و یا اداری ثبت می کند. بطور کلی صورتجلسه نوشته ای است که دربردارنده مطالب مطروحه، گفتگوها و یا تصمیمات اتخاذشده در یک نشست رسمی و یا یک جلسه اداری باشد.

ارکان جلسه: جلسه به معنای گردهمایی مسئولان و صاحب نظران بر اساس وظایف یا مأموریت های محوله در یک مکان و زمان مشخص است که بمنظور رسیدگی به یک مسئله اداری و یا اجتماعی تشکیل می شود. برای تشکیل یک جلسه لازم است تمامی ارکان آن در کنار هم حضور یابند:

- اعضای جلسه:به کسانی که در یک جلسه رسمی حضور می یابند اعضای جلسه می گویندکه حضور آنان در جلسه بدلیل وظیفه قانونی آنان و در رابطه با مسئولیت آنان است و یا به عنوان جانشین، عضو ناظر و یا افتخاری حضور دارند.

- دستور جلسه: به هدف و موضوعات مدنظر در تشکیل یک جلسه را گویند که در صورت مشخص بودن و اطلاع آن به مدعوین جلسه، آنان را ملزم به مطالعه و تحقیق در خصوص اهداف جلسه می نماید.

- زمان جلسه: تاریخ و ساعت آغاز و پایان جلسه برای اعضای جلسه اهمیت زیادی دارد، لذا برگزارکنندگان جلسه موظفند این اطلاعات را در دعوت نامه جلسه به مدعوین اطلاع دهند.

- مکان جلسه: محل برگزاری جلسه را می گویند که دعوت شوندگان بمنظور تسهیل در حضور در جلسه و برنامه ریزی آمد و شد، نیاز به اطلاع از آن دارند. این رکن در دعوت نامه به مدعوین اطلاع رسانی می شود.

- در هر جلسه رسمی یک نفر رئیس جلسه تعیین می شود که مدیریت و سیاست گذاری جلسه بر عهده وی

می باشد و در صورت تساوی رای مخالفین و موافقین جلسه، رای وی نافذ خواهد بود. دبیر جلسه نیز می تواند از اعضای جلسه و دارای حق رای باشد، ولی بهتر است غیرعضو و فاقد حق رای باشد. وظایف دبیر جلسه عبارتند از: تهیه دعوت نامه برای اعضا و ارسال آن- نظارت بر مکان جلسه- تنظیم صورت جلسه و به امضاء رساندن آن، ارسال صورت جلسه به اعضا و در نهایت بایگانی سوابق جلسه.

ارکان صورت جلسه: برای تحقق یافتن یک جلسه رسمی موفق، نیاز به تنظیم یک صورت جلسه قوی و استاندارد است که بتواند بهترین تصویر از جلسه را انعکاس دهد. هر صورت جلسه دارای ارکانی است که بدون تردید باید ذکر شوند، این ارکان عبارتند از:

- مشخصات اعضای شرکت کننده: مشخصه های فردی و شغلی اعضاء با ثبت شماره معرفی نامه و یا مجوز

شرکت آنان (ثبت مشخصات نفر جایگزین و نفر اصلی به همراه توجیه عدم حضور فرد اصلی)

- امضای شرکت کنندگان: در آخرین صفحه صورت جلسه و طی ثبت نام و پست سازمانی افراد شرکت کننده

و امضای آنان صورت جلسه رسمیت می یابد. در صورت جلسه های مالی و حقوقی امضای تمامی صفحات

توسط اعضاء شرکت کننده الزامی است.

- دستور جلسه: هدف جلسه و برنامه برگزاری جلسه که قبلا از طریق دعوت نامه به اعضاء اطلاع داده شده است.

- مطالب مطرح شده: درج مذاکرات و مشروح یا خلاصه مطالب عنوان شده در جلسه.

- زمان و مکان جلسه: تاریخ و ساعت برگزاری جلسه و مکان دقیق برگزاری جلسه.

- مصوبات جلسه و تکالیف جلسه بعدی برای اعضای جلسه در خصوص جلسات مهم و ادامه دار.

انواع صورت جلسه: علی رغم اینکه در ایران استاندارد خاصی برای انواع صورت جلسات وجود ندارد، اما متداول ترین صورت جلسات استفاده شده عبارتند از:

- 1 صورت جلسه مشروح: بیان مشروح مذاکرات اعضای جلسه که اغلب در جلسات دادگاه، جلسات مهم و

جلسات مجالس شورای اسلامی، خبرگان رهبری و شورای نگهبان از این شیوه استفاده می شود.

- 2 صورت جلسه نیمه مشروح: بیان رئوس مطالب و یا خلاصه مذاکرات با درج نام بیان کننده مطالب و درج تصمیمات بر اساس اولویت در پایان همان جلسه و امضای اعضای حاضر در جلسه.

- 3 صورت جلسه خلاصه: بیان رئوس مطالب و خلاصه مذاکرات بدون قید نام گوینده مطلب و نوشتن تصمیمات اخذ شده و امضای اعضای جلسه در پایان جلسه.

- 4 صورت جلسه به شکل فرم: صورت جلساتی که تمامی موارد لازم آن به شکل فرم درآمده و فقط مشخصات موارد جدید در آن قید می شود. همانند فرم مشخصات خودرو، کالا، صورت جلسات تحویل کالا.

دستورالعمل :

دستورالعمل در اصطلاح عبارت است از ترتیب انجام کار به ترتیب و توالی اجزای آن است که به صورت

مکتوب تدوین و بر اساس موازین خاصی برای اجرا به وسیله مقامات صالحه و در حدود وظایف و مسئولیت ها و ماموریت به متصدیان ذیربط ابلاغ می گردد. دستورالعمل مترادف واژه های شیوه و روش بوده و در برخی از موارد به معنی و مفهوم آیین نامه نزدیک می شود تا آنجا که واژه مزبور به جای آن قرار می گیرد.

کاربرد و فایده دستورالعمل: تنظیم و تدوین روشهای انجام کار و ابلاغ آن به صورت دستورالعمل برای اجرای هریک از وظایف سازمانی در زمان حال و آینده امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. روشهای انجام کار در واقع اجزای تشکیل دهنده یک سیستم می باشند که شامل گروهی از عملیات و وظایف و ماموریت ها می باشندکه یک یا چند نفر از کارکنان در اجرای آن مشارکت دارند. برای مثال می توان از روش های مربوط به صدور احکام مرخصی ها، احکام استخدامی و بازنشستگی و ... نام برد که در مجموع سیستم کارگزینی را تشکیل می دهند. به همین ترتیب سایرسیستم های تدارکاتی مانند سیستم های مالی-محاسباتی، بازرگانی، فنی و اختصاصی، سازمان ها و ... که هریک شامل تعدادی از روش های انجام کار است، درمجموع سیستم های یک سازمان را بوجود می آورد.

انواع دستورالعمل: دستورالعمل های رایج در نظام اداری عبارتند از دستورالعمل های قانونی، اداری و فنی.

- دستورالعمل های قانونی: برای اجرای مفاد و موادی قانونی بطور اخص و یا اعم ابلاغ می شود.

- دستورالعمل های اداری: روش های انجام کار که در اختیار کارکنان سازمان قرار می گیرد.

- دستورالعمل های فنی: برای آموزش راه اندازی و بهره برداری لازم ماشین های فنی از یک منظر دیگر دستورالعمل های اداری به دو شیوه عادی و ویژه تهیه می شود که دسته اول بدون نیاز به فرم و

مقررات خاصی ایجاد می شود و دستورالعمل های ویژه در فرم های ویژه و خاص تشکیل می شود.

ارکان دستورالعمل: برای دستورالعمل نیزهمانند انواع نامه های دیگر اداری ارکانی متصور شده اند که عبارتند از: اهداف،مستندات قانونی، دستوردهنده، دستورگیرنده، استفاده کنندگان، شیوه اجرا، مقررات مورد عمل و فرم های موردعمل. تنظیم دستورالعمل نیز با طی مراحل زیر صورت می پذیرد:

 تعیین هدف ویا اهداف تدوین دستورالعمل

 تعیین مستندات قانونی، یا مصوبه هیئت وزیران و یا وظایف و ماموریت های سازمانی

 تعیین دامنه شمول تاثیر و محدوده عمل و استفاده کنندگان دستورالعمل

 تعیین اولویت در تنظیم مراحل کار و بیان مطالب بر اساس اهمیت اجرایی

 تعیین سرفصل های اصلی، فرعی و جزئی از ابتدا و لحاظ نمودن آن در کار

 گردآوری اطلاعات لازم و جامع در خصوص مراحل کار بصورت دقیق و کامل

 تدوین دستورالعمل با استفاده از فرم های استاندارد روش انجام کار سازمان امور استخدامی سابق.

احکام- فرم های اداری و دفاتردر اصطلاح اداری حکم نوشته ای است که به موجب آن فردی از مقامات صلاحیت دار سازمان و دستگاه اداری به سمتی منصوب و یا انجام کاری به وی محول می شود که به دو صورت احکام استخدامی و یا احکام ماموریت کارکنان دستگاه اجرایی تهیه و تنظیم می شود. ارکان احکام اداری نیز به قرار زیر است:

- نام و مشخصات گیرنده و یا اجرا کننده حکم

- موضوع و هدف از تدوین حکم

- تاریخ شروع و پایان دستورات داده شده و یا مدت اعتبار حکم

- نام، مشخصات سازمانی و امضای مقام صلاحیت دار دستور دهنده

- شماره و تاریخ دفتر اندیکاتور سازمان ذیربط فرم اداری کاغذی با عنوان مخصوص است که بعضی قسمت های آن برای ثبت اطلاعاتی از قبیل نام،مشخصات، تاریخ و سایر جزئیات توصیفی خالی گذاشته می شود. فرم های اداری دارای مزایای بسیار زیادی هستند که بطور خلاصه می توان به این مزایا اشاره نمود:

- کمک به مدیریت و کارکنان سازمان در اتخاذ تدابیر صحیح اداری

- جلوگیری از سرگردانی ارباب رجوع درباره تشریف کار

- تسریع در جریان امور و فرآیندهای اداری

- ایجاد هماهنگی در روش های انجام کار

- سهولت در ضبط کتبی اطلاعات به هنگام جمع آوری و سهولت در استخراج اطلاعات گردآوری شده

- صرفه جویی در وقت و هزینه های اداری

انواع فرم های اداری که در نظام اداری مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرد به قرار زیر است:

- فرم های عمومی: فرم هایی که در تمامی دستگاه های اداری و با منظور خاص تهیه و توزیع شده است،

مانند فرم حکم استخدامی و فرم تقاضای مرخصی

- فرم های اختصاصی: فرم هایی خاص سازمان مشخص که بمنظور اهداف ویژه تدوین می شود مانند فرم

پیگیری نامه و یا درخواست وام که به دو شکل دائم و موقت تهیه می شوند.

- فرم نامه: فرم های یکنواختی که بخش های مختلف آن مشخص شده و چاپ شده و فرد سایر بخش ها را

تکمیل می کند، مانندفرم های درخواست کالا و یا خدمات در ادارات.

- فرم های ویژه: فرم های نامتعارفی که توسط واحدهای اداری و یا ادارات مشخصی تهیه و استفاده می شود

و عمومیت مکانی و زمانی ندارند، مانند فرم اطلاعات تماس گیرندگان دفتر مدیرکل اداری و مالی.

دفاتر اداری به دفاتری گفته می شود که در ادارات و سازمان ها استفاده می شود و عموما دفاتر اندیکاتور، ارسال مراسلات، دفاتر مالی و ... را شامل می شود. بهتر آن است که در نوشتن دفاتر اداری از خط خوش و دقت کافی استفاده گردد تا برای یافتن اطلاعات لازم، مشکلات کمتری برای مراجعین پیش آید. با پدید آمدن رایانه و نرم افزارهای رایانه ای، استفاده از دفاتر جای خود را به اتوماسیون اداری داده است.

شیوه نگارش نامه های اداری :

شیوه نگارش عبارتست از قواعدی که رعایت آنها علاوه بر آسان سازی کار خواننده و نویسنده در ارتباط

بهتر، زیبایی نوشته را نیز به ارمغان می آورد. این قوانین دو بخش را شامل می گردند: واژه بندی و نشان گذاری.

ترکیب واژگان با یکدیگر آغازگر هر نوشتاری است؛ از ترکیب واژگان جملات ساخته می شوند و از ترکیب چند جمله یک بند یا پاراگراف به وجود می آید. هر پاراگراف می تواند بخشی از یک نامه و یا نوشتار دیگر باشد. از مجموع پاراگراف ها، صفحات نامه ها، کتاب ها و نوشتار دیگر پدید می آید. پس هنر هر نویسنده در ابتدای امراستفاده بجا و مناسب از واژگان متناسب و زیبا است.

انتخاب واژگان مناسب برای نامه نگاری از اهمیت والایی برخوردار است، انتخاب واژه به میزان دانش، تجربه،شخصیت، سلیقه و ورزیدگی نویسنده بستگی دارد. زبان فارسی غنی از واژگان بسیاری است که برای تبیین یک موضوع استفاده می شود، پس با مطالعه آثار ادبی فاخر دامنه لغات بسیار پرباری ایجاد می شود که در نگارش متون ادبی و اداری کاربرد دارد. بسیاری از واژگان شاید به تنهایی زیبا باشند، اما باید به تاثیر آن در جمله توجه داشت،چراکه در ترکیب جمله می تواند معنای بسیار بدی در ذهن ایجاد کند. توصیه می شود با استفاده از واژگان زیبا،ساده و روان، متنی را به خواننده تحویل دهید که وی را با چندگانگی معنایی، پیچیدگی متنی و سطحی بودن مطالب مواجه نکند. از دیگر سوی، انطباق متن نوشته شده با دستور زبان فارسی و ساختار مناسب و منطقی مهم می باشد.

نشانه گذاری و صفحه آرایی:

نشان ها به علائمی گفته می شود که به خواننده در پی بردن به منظور نویسنده در متن نوشتار کمک می کند.

استفاده از این نشانه ها برای جلوگیری از لغزش در خواندن و درک مفاهیم به طور کامل را نشانه گذاری می گویند که بطور عمومی در تمامی زبان های نوشتاری استفاده می شود. شاید بتوان به جرات گفت که نشانه گذاری در ادبیات نوشتاری همانند تابلوهای راهنمایی و رانندگی برای رانندگی اهمیت دارد، چرا که استفاده صحیح و به جا از نشانه ها و یا عدم بکارگیری صحیح آنها در ادبیات می تواند بر سرنوشت مسئله و مطالبه ای در ادارات تاثیر بسیار مهمی داشته باشد. همچنان که لحن کلام در ادبیات شفاهی اهمیت والایی دارد، نشانه گذاری در ادبیات نوشتاری نیز بسیار مهم و تاثیرگذار می باشد.بطور کلی می توان فواید نشانه گذاری را بدین ترتیب بیان کرد:

- ایجاد سهولت در امر برقراری ارتباط صحیح از نظرگاه تفهیم و تفهم

- انتقال صحیح پیام از پیام دهنده به پیام گیرنده

- انتقال و انعکاس آهنگ گونه های گفتار به نوشته

- آراستن شکل ظاهری نوشته برای ایجاد جاذبه لازم در امر مطالعه

- تصحیح متون قدیمی و تبدیل آن به سبک متداول روز

نشان های رایج در زبان فارسی:

 یک نقطه(.): این علامت به عنوان مکث کامل، نشانه پایان جمله، جملات مستقل را از یکدیگر جدا می کند.

موارد استفاده از این نشان عبارتند از:

o پایان جمله های خبری و جمله های مستقل

o پایان کلماتی که به جای جمله استفاده می شوند(اطاعت، آری، خیر، نوشتم، آوردم و ...)

o پس از کلمات و حروف اختصار(ب.بهرامی)

o حروف اختصاری بیانگر سال ها، قوانین و... آورده می شود (ه..ق.=هجری قمری، ق.م.خ.ک.=قانون

مدیریت خدمات کشوری)

 سرکج(،): مکث– درنگ کوتاه که بصورت واو معکوس نوشته می شود، معادل ویرگول فرانسه و کاما

انگلیسی است که موارد استفاده آن عبارتند از:

o عطف بیان (تهران، مرکز ایران، شهر زیبایی است.)

o مکرر (احمد، علی، حسین و رضا آمدند.) » واو « به جای

o جداکردن واژه های دارای شرایط دستوری مساوی (تقوی، پاکدامنی، امانت و صداقت سرلوحه ماست)

o برای راهنمایی مخاطب از منظور نویسنده (بخشش لازم نیست اعدامش کنید) جای سرکج تعیین کننده

سرنوشت فرد است، عفو یا عدم بخشش با تغییر جای سرکج محقق می شود.

o برای تفکیک دو کلمه مکرر(کرم نمای و فرود آی که خانه، خانه توست).

 سرکج نقطه(؛) نشانه (درنگ، توقف و مکث) متوسط. این نشان توقفی کوتاه است که از توقف کوتاه(،) بلندترو از توقف کامل(.) کوتاه تر است. این نشان برای موارد زیر استفاده می شود:

o عبید زاکانی « : در انتهای جمله های زنجیری قرار می گیرد که برای بیان فکری پشت سرهم واقع شده اند

». دانشمند وارسته ای بود؛ ولی چون روح حاکم بر زمان مناسب نبود، حرفش را در قالب طنز بیان می کرد

o زمانی که مطلب ناتمام و جمله ناقص است: کارم از دیروز بیشتر بود؛ بطوری که نای ایستادن ندارم.

o مال از بهر آسایش عمر است؛ نه عمر از بهر « : بجای حرف ربط در میان دو جمله ساده با مفهومی متناقض». گردآوردن مال

o ». نگران نباش؛ به زودی خواهد آمد « : بجای حرف عطف در میان دو جمله ساده به هم وابسته

 دونقطه(:) نشان شرح. هشدارنما. از دو نقطه عمود برهم تشکیل یافته و با عناوین نشان شرح، هشدارنما،

برشماری و توضیح بیشتر مطالب به کار برده می شود. این نشان مکثی بلندتر و بیشتر ازیک نقطه می باشد.

موارد استفاده این نشان عبارتند از:

o و ... »: بدین ترتیب « ،»: مثال « ،»: عبارتست از « : بعد از کلمات توضیح، تعریف و برشماری

o ». چهار چیز را نتوان باز آورد: سخن گفته، تیر انداخته، عمر گذشته و قضای رفته را « : هنگام شمارش

o )». تمامی کارکنان امروز ظهر در نمازخانه جمع شوند « : قبل از نقل قول: )مدیرکل گفت

o برای بیات ساعت کار، ساعت حرکت، عنوان تلگرافی، اوقات پذیرایی، آدرس، تاریخ و تلفن.

o » : مشتری گرامی « : در نامه های بازرگانی، پس از عنوان دو نقطه می گذارند

 خط فاصله(-) نیم خط. خط فاصل. این نشان مکمل دو نقطه می باشد و در موارد زیر استفاده می شود:

o برای پیوستن واژه ها: سبک نقاشی ایرانی-هندی یادگار آن زمان است.

o در جملاتی که یک کلمه با افزودن اضافه توضیحی تکرار می گردد:

بنظرم اینها مهم ترین حوادث زندگی شهری اند- حوادث شغلی و حوادث رانندگی

o هنگام نگارش مکالمه میان دونفر:

- ببخشید ساعت چنده؟

- الان درست ساعت 10 صبحه

- ممنونم آقا! مطمئنید ساعتتون درست کار می کنه؟

- خواهش میکنم! بله، همین امروز با رادیو تنظیمش کردم.

o برای نمایش گفتار و کلمات مقطع و یا لکنت زبان: د-د-دز-دزد اومد واه-واه! چه صدای نکره ای

o هنگام برشماری، اگر معدود بسیار باشد، به جای مکث(،) از خط فاصل استفاده می شود: میوه های تابستانی عبارتند از: آلو- آلبالو- آلوچه- زردآلو- هلو-گلابی-خیار-طالبی و ...

o هنگام نگارش نام دو منطقه: قطارهای راه آهن تهران-تبریز از کیفیت مناسبی ندارند.

o پس از شماره های ترتیب موارد:

نیروهایی که در این مرحله مورد تشویق قرار می گیرند عبارتند از:

-  مدیر کل امور اداری و مالی

-  مدیر مالی منطقه دوم

-  مدیر مالی منطقه چهارم

-  معاون اداری و مالی اداره کل خدمات درمانی

o برای مواردی که مطالب باید تفکیک و به سر سطر احاله گردند:

مواردی که باید توسط دانشجویان عزیز رعایت شوند به قرار زیر است:

- حضور به موقع در کلاس

- حضور بیش از 21 % جلسات کلاس

- کسب بیش از 61 % آزمون کتبی

- کسب بیش از 1 نمره مشارکت عملی

 خط پیوند(_) معادل دش انگلیسی و به عنوان نشان تفکیک استفاده می شود. این خط از خط فاصله بزرگتر

است. خط فاصل به اندازه سه نقطه و خط پیوند به اندازه پنج نقطه است. موارد استفاده آن عبارتند از:

- برای قطع کردن مطلب و قید جمله معترضه، مانند: کوهستان و مناظر زیبای آن- واقعاً چه باشکوه

و دل انگیز است- مرا از درد اعصاب آسوده کرد.

- برای تکرار یا تشریح مطلب: آب-آبی صاف و گوارا- از چشمه سارهایش جاری بود.

- برای جمع کردن و فشردن مطلب: شجاعت، فداکاری و دیانت-ویژگی های این مردم بود.

 خط کشیده)-----( بزرگ نما=خط زیرین. برای برجسته کردن یا مشخص نمودن قسمتی از نوشته اعم از دست نوشته یا ماشینی به کار برده می شود. طول خط کشیده به مقدار عبارتی بستگی دارد که باید برجسته یا مشخص شوند. موارد استفاده از خط کشیده عبارتند از:

- برای انعکاس قسمت های مهم نامه یا گزارش از سوی نویسنده به مخاطب

- برای انعکاس بخش های مهم نامه یا گزارش مطالعه شده به یک فرد دیگر

- برای یادآوری بخش های مهم یک کتاب یا گزارش در مطالعات بعدی

 نشانه پرسش(؟) علامت پرسش یا پرسش نما. که بعد از جملات پرسشی و پرسش مستقیم استفاده می شود. اگر در میان پرانتز قرار گیرد، بیانگر تردید و گمان است. سعدی در سال هفتصدوپنجاه و چهار(؟) وفات یافته است.

 نشان تعجب(!)، هیجان نما، الف نقطه و نشان شور و احساسات که بیانگر شور، احساسات، هیجانات تند، عواطف درونی، تاثر، تألم، ترغیب و ... استفاده می شود که به نویسنده کمک می کند تا احساسات خود را در میان نوشته به خواننده انعکاس دهد: پایدار باد اسلام! چطور می توان باور کرد او این کار را کرد! آفرین! وای برتو! و ...

 گریزنما() دوکمان، دوقوس، نشان حشو و معترضه و پرانتز که برای موارد زیر استفاده می شود:

- برای توضیح اضافی یا ذکر جمله خارج از بحث: فهمیدم که باید منطقی باشم)اگرچه اونها منطق نمی

فهمند( و با دوستانش هم بخوبی رفتار کنم.

- اشاره به واژه متروک: بلدیه )شهربانی(

- اشاره به شهرت پیشین: جهان آرا )علی وند(

- اشاره به واژه هایی که هنوز متداول نشده اند: استنسیل )کاغذ مومه(

- ترجمه کلمه ها: پروگرام)برنامه(

- جمله های مبین دعا و نفرین: پدرت )خدا او را بیامرزد!( مرد بسیار باشخصیتی بود.

- علامت یا اشاره های اختصاری: حضرت محمد)ص(، حضرت علی)ع(

 افزوده نما [] قلاب، نشان الحاق، دونبش و کروشه. موارد استفاده این نشانه بشرح زیر است:

- برای رفع نارسایی و کلمات افتاده از متون کهن، کلمات حذف شده و کامل کننده در قلاب آورده می شود.

- توضیح بیشتر موارد و مطالب متن کهن: در روز دوشنبه امیر]مسعود غزنوی[ به آن قصر آمد که برابر میدان داشت.

- هنگام تنظیم نمایش نامه یا فیلم نامه دستورهای اجرایی را در آن قرار می دهند: امیر]خنده کنان[: عزیزمن چته؟

- افزودن کلماتی به سلیقه نویسنده در متون کهن: چوپان احمد فریقون روز ]نوروز[ پیش وی رفت که هدیه....

 نشان نقل قول، گیومه. موارد استفاده از گیومه در زبان فارسی عبارتند از: » « دوسرکج

- ». معلمین حق التدریس نخواهیم داشت « : در آغاز و پایان نقل قول مستقیم: وزیر آموزش و پرورش گفتند

- معادل » فرهنگ « در آغاز و انجام اصطلاح های تازه و واژگان مورد تاکید جمله ها قرار می گیرد: کلمه

آلمانی است. » کولتور « مناسبی برای

- باب » در فضیلت قناعت « : برای ذکر عنوان مقاله ها و رساله های نامستقل و سخنرانی ها و فصل های کتاب

سوم گلستان سعدی است.

 افتادگی نما)...........( چند نقطه، سه نقطه و نشان حذف که به جای کلمات حذف شده بکار می رود. این نشانه در دو شکل سه نقطه و چند نقطه کاربرد دارد که از سه نقطه برای: حذف یک کلمه)فقر، ناداری، بیکاری و ...

کتب درسی ما –تاریخ، جغرافیا، ادب و ( » الخ « و » وغیره « عوامل اصلی فساد جامعه اند.( بجای واژه هایی مانند فرهنگ، شیمی و ... بخوبی تنظیم نشده اند.( و در هنگامی که کلمه ای بر خلاف شئونات ادبی و عرفی هستند:

مست بودم اگر... خوردم ... فراوان خورند مستان)عبید زاکانی( و از چند نقطه برای حذف یک یا

چند بیت در نظم و نثر و یا حذف بخشی از قانون و نوشته.

 فروردین 1690مصادف با سال / ممیز)/( برای جداکردن تاریخ های شمسی، قمری و میلادی) 6رجب 1110

روز فتح بیت المقدس است( و برای نشان دادن کلمه های معادل که تنها در حرف یا حروفی از آنها ابدالی یا

تخفیفی صورت گرفته است)سولاخ/سوراخ(

 بازهم)"( نشان تکرار سطر بالا، ایضاً. برای صرفه جویی در وقت و احتراز از تکرار کلمات مشابه در نوشتار ستونی و زیرهم. رونوشت:

- اداره کل کارگزینی جهت اطلاع و اقدام لازم

- " " کارپردازی " " " "

- " " امور مالی" " " "

آماده نمودن نوشته برای ارائه برای کامل کردن نوشته، بایستی ابتدا حاصل کار را مورد ازیابی قرار داد تا با حک و اصلاح آن به منظورتصحیح، رفع نارسایی ها، برطرف کردن برش ها و سایر مواردی است که باعث ابهام نوشته و از اعتبار آن کاسته است. ضمنا ساختن شکل ظاهری نوشته به منظور آراستن آن نیز لازم است که موجبات زیبایی و جذابیت بیشتر نوشته خواهد شد. مرحله بعدی اصلاح نوشته، ویرایش نامه و یا نوشته است که شامل مراحل زیر است:

- گزینش بهترین واژگان ادبی و اداری در جای خود و متناسب با موضوع.

- رعایت قواعد املای فارسی و پرهیز از غلط های املایی با مراجعه به کتب واژگان

- رعایت اصول دستور زبان فارسی

- استفاده مناسب از نشانه گذاری و مشخص کردن محدوده های متنی

- رعایت آیین جمله بندی

- برطرف نمودن کمبودهای نوشته و اضافه کردن موارد مورد نیاز

- حذف زواید و موارد تکرار شده

- رفع نارسایی ها و برش های غیرلازم

- مراقبت در کفایت منطقی اجزای نوشته

- بررسی نحوه استفاده از منابع و مآخذ: برداشت صحیح از منابع و درج صحیح منابع

پردازش نوشتار: پردازش به معنای آراستگی و خوش آیندی و در اصطلاح جلادادن و مرتب نمودن نوشته است.

مواردی که در این بخش باید مورد توجه قرار داد عبارتند از:

- حاشیه گذاری: تنظیم فاصله های مناسب از بالا، پایین، چپ و راست کاغذ و قطع مناسب کاغذ

- تنظیم فاصله بین سطرها

- رعایت آیین پاراگراف بندی

- نشان گذاری منطقی

- استفاده از خط خوش و خوانا

در پایان امید است که این نوشته توانسته باشد دست نامه ای مناسب برای مکاتبات اداری و نوشتار سازمانی باشد.

منابع:

- 1 . امینی، کاظم) 1391(. آیین نگارش مکاتبات اداری. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی، چاپ 39

- 9 عبائیان، غلامحسین) 1391(. اصول نگارش مکاتبات اداری. تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.

دستورالعمل واردات سم وتکنیکال (ساخت سموم)

سموم تولیدی (Toxins produced)

دستورالعمل واردات سم وتکنیکال (ساخت سموم)

 

کلیه تولید کنندگان  و واردکنندگان سموم

موضوع: دستورالعمل واردات سم وتکنیکال (ساخت سموم)

 

سلام علیکم،

   با عنایت به ضرورت ارتقاء سلامت محصولات کشاورزی  تولیدی در کشور و نیز  رعایت حقوق بهره برداران بخش کشاورزی، بهینه سازی و افزایش سطح کیفیت سموم تولیدی و وارداتی و همچنین توجه بیشتر تدارک کنندگان به امر انطباق کامل مشخصات فیزیکی و شیمیائی سموم با استاندارد و شاخص های کنترل کیفی ،از اول آبان ماه 1389 این دستورالعمل برای اعمال مقررات مربوطه، ملاک عمل قرار خواهد گرفت .

 

-       شرایط واردات تکنیکال و سموم آماده مصرف

مدارک مورد نیاز

•         تصویر پیش فاکتور (پرفرما) که در آن کلیه مشخصات سم مورد نظر و درجه خلوص آن نیز قید شده باشد.

•         مدارک مربوط به دارا بودن نمایندگی از شرکت تولید کننده که به تایید سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور مبدا رسیده باشد.

•         مدارک مندرج در جدول پیوست با توجه به کشور تولید کننده و ثبت کننده سم

•         اصل تاییدیه ثبت توسط موسسه کنترل آفت کشهای وزارت کشاورزی کشور مبداء

•     ارائه مدارک مربوط به دریافت یکی از استانداردهای معتبر کیفیت شامل ایزو 9000، 9001 و 9002 توسط کارخانه اصلی سازنده تکنیکال یا سموم آماده مصرف

 

-       ضوابط نظارت و کنترل سموم تولیدی و وارداتی

الف)تولید کنندگان داخلی:

1.    در صورت حصول نتیجه غیر قابل قبول از آزمایشهای کنترل کیفیت نمونه های نظارتی، تهیه شده از هریک از مراحل تدارک و عرضه و مصرف به  شرح زیر عمل خواهد شد .

 

1-1       چنانچه نتیجه غیر قابل قبول کنترل کیفیت مرتبط با هریک از شاخص های استاندارد FAO به غیر از ماده موثره باشد ،تخلف محسوب و ضمن لزوم جمع آوری ، اصلاح و اعلام به سازمان برای کنترل کیفیت مجدد ،

      در نوبت اول، به تولید کننده اخطار کتبی داده خواهد شد.

      در نوبت دوم، برای مدت دو سال از دریافت هرگونه مجوز تدارک و ساخت سم مذکور محروم خواهد شد.                    

      در نوبت سوم، برای مدت پنج سال از تولید سم مورد نظر منع خواهد شد .

 

2-1در صورتیکه نتیجه غیر قابل قبول کنترل کیفیت مرتبط با ماده موثره باشد ، به شرح زیر عمل خواهد شد:

I – چنانچه کمبودیا بیش بود ماده موثره حداکثر تا سقف دوبرابر محدوده مجاز استاندارد مربوطه (FAO یا سازنده اصلی) باشد ، تخلف محسوب شده و

 در نوبت اول، ابتدا به تولید کننده اخطار کتبی داده خواهد شد و ضمن جمع آوری و خودداری از توزیع سم ، اصلاحات لازم اعمال شده و پس از نمونه برداری مجدد و تأئید سازمان، مجاز به توزیع خواهد بود ،   

   در نوبت دوم ، برای سه سال از تولید و تدارک سم مذکور محروم خواهد شد.

   در نوبت سوم، 5 سال محرومیت تولید اعمال خواهد شد .

II – در مواردی که کمبود ماده موثره بیش از دوبرابر محدوده مجاز استاندارد مربوطه (FAO یا سازنده اصلی) باشد تقلب و تخلف محسوب شده و در همان نوبت اول ، تدارک کننده به طور دائم از تدارک سم مورد نظر محروم خواهد شد. و تدارک سم توسط سایر شرکتهای واردکننده از منبع ساخت آن سم، نیز ممنوع خواهد شد.

توضیح: در صورت کمبود ماده موثره در محدوده زمانی شش ماه پس از تولید ، تقلب محسوب و از آن پس تا پایان زمان ا نقضای سم، تخلف در نظر گرفته خواهد شد که در هر مورد مطابق ضوابط فوق الاشاره با تولید کننده رفتار خواهد شد .

2.    اهم موارد تقلب به شرح زیر می باشد و چنانچه در یک دوره 3 ساله  سه مورد تقلب (انجام تخلف به طور عمد) صورت گیرد، ضمن غیر مجاز اعلام شدن نوع سموم مورد نظر، در خصوص چگونگی ادامه فعالیت خط تولید و نیز پروانه فعالیت تولید کننده، حسب مورد  اخذ تصمیم خواهد شد .

کمبود ماده موثره بیش از 2 برابر دامنه حد مجاز استانداردFAO .

کم فروشی بیش از 5% حجم و یا وزن اعلام شده.

استفاده از هرگونه مواد همراه غیر مجاز (حلال ها) ، پس از اعلام ممنوعیت .

 

ب) واردکنندگان سموم اماده مصرف:

1.    در صورت حصول نتیجه غیرقابل قبول کنترل کیفی در نمونه های بدو ورود و یا نظارتی، مرتبط با شاخص های غیر از ماده موثره و نیز ماده موثره در محدوه کمتر از دو برابر حد مجاز استاندارد (FAO و یا کارخانه سازنده اصلی )، و قابل اصلاح      

   نوبت اول، ضمن دریافت اخطار کتبی ، واردکننده ملزم به جمع آوری و اصلاح با نظارت کامل سازمان حفظ نباتات( ارایه مستندات عقد قرارداد با فرمولاتور داخلی برای اصلاح، اعلام برای نمونه برداری مجدد و دریافت تایید) و سپس توزیع خواهد بود.

     نوبت دوم، ضمن طی مراحل فوق الذکر، واردکننده از ورود سم از منبع یا منابع مورد نظر منع خواهد شد.

     نوبت سوم، وارد کننده، کلاً از وارد نمودن سم مورد نظر برای همیشه محروم خواهد شد.

2.    چنانچه غیرقابل قبول بودن نتیجه کنترل کیفی سم در محدوده تقلب( بیش از دو برابر محدوده حد مجاز تعیین شده از سویFAO و یا کارخانه سازنده اصلی باشد) ضمن لزوم عودت سم به مبدا، واردکننده برای همیشه از وارد نمودن سم مورد نظر محروم خواهد شد.

3.       در صورت تکرار موارد تقلب در 3 نوبت در محدوده زمانی سه ساله پروانه واردات سموم شدکت وارد کننده لغو خواهد شد.

ج) تذکرات و موارد عمومی:

چنانچه بدلایل فوق الذکر، تولید کننده فاقد صلاحیت ساخت یک قلم از سموم تشخیص داده شود و باقیمانده ای از ماده موثره تدارک شده نزد آن باشد ملزم به تحویل ماده موثره به یک تولید کننده مجاز داخلی واجد صلاحیت با هماهنگی این سازمان خواهد بود.

استفاده از برچسب غیر مجاز، افزودن موارد غیر پس از تایید برچسب، استفاده از عناوین و نام های تجاری غیرمجاز و تایید شده توسط سازمان حفظ نباتات تخلف محسوب میگردد که:

     در نوبت اول ضمن اخطار کتبی و لزوم اصلاح برچسب، تولیدکننده و یا واردکننده برای یکسال از تدارک سم مورد نظر محروم خواهد شد.

     در نوبت دوم، محرومیت از تولید یا ورود سم مذکور برای پنج سال اعمال خواهد شد.

     در نوبت سوم، نسبت به تعلیق پروانه فعالیت(حداقل برای مدت 5 سال) اخذ تصمیم خواهد شد.

تولیدکنندگان و واردکنندگان ملزم به درج تاریخ تولید و تاریخ انقضای مصرف سموم بهنگام بسته بندی می باشند و در صورت مشاهده تخلف

در نوبت اول، ضمن اخطار کتبی، موظف به اصلاح خواهد بود.

در نوبت دوم برای مدت سه سال از تولید و ورود سم مذکور محروم خواهد شد.

در نوبت سوم برای مدت پنج سال از تولید و ورود سم مذکور و یا تعلیق پروانه فعالیت اخذ تصمیم خواهد شد.

پروانه فعالیت مسئولین فنی شرکتهای واردکننده و یا فرمولاتور پس از دریافت سه اخطار کتبی (در یک دوره دوساله) که به تشخیص سازمان حفظ نباتات و برحسب موارد تخلف و یا تقلب صادر می شود، لغو و شرکت ملزم به جایگزین خواهد بود.

 

فتوحی

رئیس سازمان حفظ نباتات کشور

 

رونوشت به :

•         جناب آقای مهندس نیکبخت معاون محترم برنامه ریزی واقتصادی برای استحضار

•         جناب آقای مهندس خشنود سرپرست محترم معاونت تولیدات گیاهی برای استحضار

•          جناب آقای مهندس کرمی مشاور محترم وزیر و مدیرکل دفتر وزارتی برای استحضار

•         معاونت مبارزه باآفات برای اطلاع وپیگیری

•         انجمن تولید کنندگان سموم برای آگاهی و اطلاع رسانی لازم

•         سازمان جهاد کشاورزی استان .......................مدیریت حفظ نباتات برای اطلاع

•         مدیریت پیش آگاهی و مهار عوامل خسارتزا برای اطلاع

•         مدیریت مبارزه با آفات عمومی و همگانی برای اطلاع

•         مدیریت مبارزه شیمیایی و بیولوژیک برای پیگیری

•         اداره حراست سازمان برای اطلاع

•         اداره روابط عمومی و امور بین الملل برای درج درسایت اینترنتی سازمان

ضوابط ورود دارو

ضوابط ورود دارو  

  شرایط ورود دارو

ورود هر نوع دارو از خارج از کشور توسط بخش خصوصی و یا دولتی و ترخیص آن ازگمرکات کشور و عرضه و فروش آنها در داخل کشور مستلزم اجازه قبلی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و اخذ مجوزهای لازم است. 

ورود هر نوع دارو مطابق فهرست اعلام شده از سوی اداره کل نظارت بر امور دارو پس از انجام مراحل ثبت و و اخذ رأی از کمیسیون قانونی مجاز می باشد. 

 شرایط وارد کننده دارو

1- هر شخصیت حقوقی می تواند پس از اخذ موافقت اصولی جهت واردات داروی ساخته شده از اداره کل نظارت بر امور دارو و با رعایت ضوابط ثبت و ورود دارو، اقدام نماید. 

2- وارد کننده می باید در قالب شرکت اساسنامه و روزنامه رسمی آن شرکت با ذکر موضوع واردات داروی ساخته شده را به اداره کل نظارت بر امور دارو ارائه نماید. 

3- شرکت وارد کننده باید بتواند نمایندگی انحصاری کارخانه یا کارخانجات معتبر و مشخصی را ارائه نموده و یا اجازه فروش انحصاری محصولات دارویی آن کارخانه را در ایران داشته باشد.

4- شرکت وارد کننده می باید یک نفر دکتر داروساز واجد شرایط را به عنوان مسئول فنی معرفی نماید.

5- شرکت وارد کننده پس از اخذ موافقت اصولی می تواند نسبت به معرفی داروی مورد نظر مطابق فهرست داروهای ایران با ذکر مشخصات دارو (نام ژنریک – نام تجارتی – شکل و دوز دارویی- نام کمپانی سازنده – نام کمپانی دارنده پروانه ساخت محصول و کشور مبداء) اقدام نماید.

6-شرکت وارد کننده می باید مدارک ثبت را (بشرح آتی) پس از تأیید درخواست واردات دارو یا داروهای مورد نظر به اداره کل نظارت بر امور دارو ارائه نماید.

7-شرکت وارد کننده می تواند با یکی از شرکتهای پخش سراسری قرارداد پخش منعقد یا نسبت به توزیع داروهای خود مطابق ضوابط ابلاغی اقدام نماید. 

8- شرکت وارد کننده جهت معرفی و تبلیغات در مورد داروهای وارداتی خود ملزم به رعایت ضوابط مربوطه خواهد بود.

ضوابط ثبت و ورود دارو توسط شرکتهای وارد کننده دارو (بخش خصوصی)

مدارک مورد نیاز به منظور ثبت و ورود دارو (به زبان انگلیسی و تایپ شده) به شرح ذیل می باشد:

1- اصل برگ نمایندگی انحصاری از کمپانی سازنده یا اجازه فروش انحصاری محصولات داروئی آن کمپانی در کشور ایران.

2- اصل گواهی (Certificate of a pharmaceutical product) CPP صادره از مرجع قانونی داروئی کشور مبداء (Drug Regulatory Authority) با تائید سفارت جمهوری اسلامی ایران در آن کشور.

CPP می باید طبق ساختار پیشنهادی از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) حاوی اطلاعات کاملی در خصوص نام ژنریک ، نام تجارتی، شکل و دوز داروئی، فرمولاسیون کامل، ثبت و فروش در مبدأ، نام و آدرس کارخانه سازنده، شماره و تاریخ پروانه ساخت، نام کارخانه دارنده پروانه ساخت، نام کشور مبدأ، وضعیت کارخانه سازنده از لحاظ رعایت اصول GMP و ترجیحاً همراه با summary of product characteristics باشد. 

3- اصل فهرست کشورهای خریدار محصول که در آن اطلاعاتی از جمله: نام ژنریک ، شکل و دوز دارویی، نام کشورهای خریدار محصول ، نام تجارتی به فروش رسیده در آن کشورها، شماره ثبت در آن کشورها، تاریخ ثبت در آن کشورها، تاریخ شروع مصرف، تاریخ قطع مصرف (در صورت قطع مصرف) دقیقاً ذکر شده و به تأئید مرجع قانونی داروئی کشور مبدأ (D.R.A) و یا کشور خریدار رسیده باشد. 

4- فهرست شعب کارخانه سازنده با ذکر آدرس دقیق هر یک از آنها.

5- نمونه به تعداد کافی جهت ارائه به آزمایشگاه کنترل دارو به همراه برگ آنالیز، پرونده لازم و استانداردهای مربوطه و ارائه پاسخ قابل قبول آزمایشگاه کنترل دارو. 

6- فرم تکمیل شده تقاضای واردات دارو توسط کارخانه سازنده (DrugImporting application form)

7- ارائه DMF (Drug Master File)

8- فرم تکمیل شده قیمت دارو توسط شرکت واردکننده دارو در 2 نسخه  با تائید مدیر عامل شرکت وارد کننده

9- فرم ارزیابی پرونده داروهای وارداتی که توسط مسئول فنی شرکت وارد کننده به دقت تکمیل و مورد تائید قرار گرفته باشد.

10- در صورت لزوم ، بازدید GMP از کارخانه سازنده محصول انجام خواهد پذیرفت.

پس از ارسال و بررسی مدارک فوق و عنداللزوم ارسال نمونه به آزمایشگاه و دریافت پاسخ قابل قبول از آزمایشگاه کنترل دارو، چنانچه موارد ذیل رعایت شده باشد مراتب به کمیسیون قانونی ارجاع می گردد:

الف – داروی مورد نظر با همان نام تجارتی و از همان کارخانه ای قابل قبول است که در کشور مبداء به فروش رسیده و سابقه مصرف داشته باشد. 

ب- داروی مورد نظر با همان نام تجارتی در کشورهای دیگر علاوه بر کشور مبداء نیز به فروش رسیده و مصرف گردد. 

ج- شرکتهای خصوصی مجاز به واردات محصولات Brand می باشند. 

د- ثبت دارو میباید از منابع معتبر در کشورهای عضو اروپای متحد ، ایالات متحده آمریکا، کانادا، سوئیس، استرالیا و ژاپن انجام پذیرد.

تبصره:

در صورتیکه پیشنهاد ثبت خارج از موارد مندرج در بند «ج» و «د» صورت پذیرد، با ارائه کلیه مدارک ذیل موضوع قابل بررسی خواهد بود:

1- ارائه گواهی GMP از مرجع داروئی کشور مبدأ و تائید GMP سازنده از سوی اداره کل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر

2- ارائه تائیدیه های مراکز معتبر بین المللی (نظیر FDA، TGA، EMEA و...) 

3- صادرات داروی مورد نظر به کشورهای مندرج در بند «د»

پس از بررسی مدارک فوق و تائید کمیسیون قانونی موضوع به شرکت وارد کننده اعلام خواهد شد. در این مرحله لازم است شرکت وارد کننده نسبت به پرداخت هزینه ثبت بر اساس قانون اقدام نموده و متعاقب آن شماره (Iran Registration code) IRC اعلام خواهد شد. پس از آن ارائه پروفرم طبق ضوابط مربوطه (که شرح آن در ادامه آمده است) از سوی شرکت واردکننده بلامانع خواهد بود.

تذکر 1: ترجمه فارسی بروشور و بسته بندی با تائید یکی از اعضای هیأت علمی دانشکده های داروسازی و مسئول فنی شرکت وارد کننده می باید به اداره کل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر ارائه گردد. هر گونه مسئولیت در خصوص مندرجات بروشور ترجمه شده و بسته بندی بر عهده شرکت وارد کننده می باشد. 

تذکر2: درج شماره IRC بر روی بسته بندی دارو به همراه ارائه بروشور و بسته بندی فارسی و انگلیسی هنگام واردات دارو الزامی است.

ضوابط بررسی پروفرم

1- نام ژنریک – نام تجارتی – شکل و دوزاژ دارو می باید در پروفرم درج شده و مطابق فهرست داروهای ایران و DMF تائید شده ، باشد. 

2- نام و آدرس دقیق کارخانه سازنده و کشور مبداء در پروفرم ذکر شده و با مدارک ارسالی مطابقت داشته باشد. 

3- دارو با همان شکل و دوز دارویی از همان منبع می باید پاسخ آزمایشگاه کنترل دارو را دارا باشد. 

4- نوع بسته بندی دارو در پروفرم ذکر شده و با DMF مربوطه مطابقت نماید. 

5- Shelf life محصول دقیقاً ذکر شده و محصول مورد نظر از Shelf life مناسبی در زمان حمل برخوردار باشد (حداقل مدت Shelf life بعد از حمل باقی مانده باشد.)

6- پس از بررسی کیفی از سوی مسئول فنی شرکت در ظهر سه نسخه از پروفرم ارسالی، صحت مندرجات پروفرم با مهر و امضاء مسئول فنی شرکت می باید تائید شده باشد.

7- تصویر فیش پرداخت هزینه ثبت دارو با تائید امور مالی معاونت غذا و دارو.

ضوابط بررسی فاکتور و صدور مجوز ترخیص

کلیه شرکتهای وارد کننده به شرط رعایت موارد ذیل می توانند نسبت به ارائه فاکتور جهت ترخیص داروی وارداتی اقدام نمایند.

1- فاکتور دارویی که ثبت سفارش و پروفرم آن قبلاً از سوی اداره کل نظارت بر امور دارو پذیرفته شده، قابل قبول می باشد. بدیهی است چنانچه کالا بدون انتقال ارز وارد شده باشد می باید قبلاً به اطلاع اداره کل نظارت بر امور دارو رسیده باشد و در غیر اینصورت مسئولیت بر عهده وارد کننده خواهد بود. 

2- ارائه فاکتور در 3 نسخه که صحت کلیه مندرجات آن به تأیید مسئول فنی شرکت وارد کننده دارو رسیده باشد. 

3- ارائه اصل نسخه متقاضی پروفرم مربوطه 

4- مشخصات پروفرم (شماره و تاریخ پروفرم) دقیقاً در فاکتور قید شده باشد. 

5- در فاکتور نام تجارتی ، نام ژنریک، دوز دارو، شکل داروئی، نام کمپانی سازنده محصول و کشور مبداء دقیقاً ذکر گردیده و با مندرجات پروفرم مربوطه و DMF مطابقت نماید. 

6- شماره سری ساخت محموله وارداتی و نیمه عمر قفسه ای (Shelf life) قابل قبول دقیقاً در فاکتور ذکر شده باشد (حداقل در هنگام حمل دارو دو سوم مدت Shelf life باقی مانده باشد ) و در صورت عدم درج این موارد در فاکتور ارائه packing list حاوی اطلاعات مذکور الزامی است (در packinglist شماره و تاریخ فاکتور می باید دقیقاً ذکر گردد).

7- ارائه اصل گواهی برگ آنالیز مبداء از سوی کمپانی سازنده جهت کلیه سری ساختهای ارسالی طبق فاکتور و یا packing list حاوی مشخصات و اطلاعات لازم (پیوست شماره5)

8- چنانچه در فرمولاسیون محصول طبق DMF موادی به کار رفته که نیاز به اطمینان از عدم آلودگی به BSE/TSE (مانند منیزیم استئارات، ژلاتین ، پلی سوربات 80 و...) باشد، تکمیل فرم شماره 6 در خصوص تائیدکتبی سلامت محصول طبق آخرین دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی اداره کل نظارت بر امور دارو توسط مسئول فنی شرکت وارد کننده الزامی است.

9-پس از صدور مجوز ترخیص داروهای بیولوژیک با توجه به رعایت کلیه موارد فوق الذکر توزیع منوط به ارائه مدارک مورد نیاز و رعایت ضوابط مربوطه طبق آخرین دستورالعمل های ابلاغی ، خواهد بود. 

ضوابط مربوط به مسئولیت فنی شرکتهای وارد کننده دارو 

1- کلیه شرکتهای وارد کننده باید دارای مسئول فنی داروساز واجد شرایط باشند.

2- مسئول فنی دکتر داروساز است که توسط مدیر عامل شرکت به اداره کل نظارت بر امور دارو معرفی و پس از تائید کمیسیون قانونی تشخیص (صلاحیت ساخت و ورود دارو و مواد بیولوژیک) موضوع ماده 20 اصلاحی قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و داروئی و مواد خوردنی آشامیدنی، پروانه مسئولیت فنی برای وی صادر گردد. 

3- شرایط احراز صلاحیت مسئول فنی: 

الف - تابعیت ایران

ب - عدم سوء پیشینه کیفری

ج - پروانه دائم داروسازی

د- دارا بودن اطلاعات علمی لازم در خصوص وظایف فنی مربوط که به تأیید اداره کل نظارت بر امور دارو رسیده باشد.

ه – نداشتن اشتغال موظف در سایر پست ها و مشاغل در ساعات پذیرش مسئول فنی

4- شرح وظایف مسئول فنی:

الف – بررسی و تائید مفاد کلیه مدارک ارسالی جهت ثبت و واردات بر اساس ضوابط

ب- هر گونه تغییر و اصلاح در مفاد مدارک ارسالی جهت ثبت و واردات باید توسط مسئول فنی پیگیری و نتیجه به اداره کل نظارت بر امور دارو اعلام گردد. 

ج- ارائه و تائید گواهی های مورد نیاز وزارت بهداشت برحسب ضرورت

د- با توجه به اینکه مسئولیت پیشبرد اجرایی اصلاحات درخواستی در رفع نواقص به عهده شرکت وارد کننده میباشد مسئول فنی باید اقدامات اصلاحی و برنامه زمان بندی جهت رفع نواقص را در مهلت مقرر به اطلاع مدیر عامل و اداره کل نظارت بر امور دارو برساند. 

ه- اعمال نظارت بر اجرای ضوابط سفارش دارو به گونه ای که کیفیت دارو و بسته بندی مورد سفارش طبق مشخصات پذیرفته شده در DMFبوده و کلیه موازین، آئین نامه ها و ضوابط وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی رعایت شده باشد.

و- مسئول فنی باید با اصول (Good storage practice) GSP و (practice Good distribution) GDP در نگهداری و توزیع دارو آشنایی کامل داشته که از آن جمله عبارتند از:

- بررسی و اطلاع از شرایط حمل و نقل و بسته بندی دارو 

- نظارت و بررسی شرایط رطوبت و حرارت هوا در انبار 

- نظارت و بررسی سیستم ایمنی در انبار 

- نظارت بر اعمال روش های صحیح انبارداری و آموزش لازم به پرسنل 

- نظارت بر سیستم Recall برای جمع آوری احتمالی داروهای توزیع شده و احتمالاٌ مرجوعی و معیوب و در صورت لزوم ارائه گزارش به اداره کل نظارت بر امور دارو 

-نگهداری نمونه های داروهای وارداتی از هر سری ساخت به تعداد کافی برای 3 سری آزمایش کامل و زمان نگهداری تا یکسال بعد از انقضاء تاریخ مصرف دارو خواهد بود. 

- اطلاع رسانی به دست اندرکاران حرف مختلف پزشکی براساس ضوابط مربوطه

- علاوه بر بایگانی کل که شرکت ، مسئول ایجاد آن است مسئول فنی موظف است مدارک زیر را نگهداری نماید: 

1 ) مدارک لازم برای اثبات اعمال نظارت های مربوطه 

2 ) مدارک رسیدکی به شکایات ، پیگیری ، ارجاع موارد به واحدهای مربوطه و نتایج اقدامات انجام شده

3 ) بخشنامه های جاری وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی 

4 ) آمار واردات هر سال و ضایعات

* تخلفات: 

هرگونه تخلف در انجام وظایف مسئول فنی توسط کارشناسان اداره کل نظارت بر امور دارو مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته و نتایج کتباً به مسئول فنی ابلاغ می شود و درصورت عدم ارائه دلائل قابل قبول از سوی مسئول فنی ، موضوع جهت بررسی و اعلام نظر به کمیسیون قانونی تشخیص (صلاحیت ساخت و ورود دارو) موضوع ماده 20 مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی ارجاع می گردد. 

ضوابط ورود دارو توسط شرکت های وارد کننده دولتی 

مدارک مورد نیاز به منظور واردات داروهایی که از سوی اداره کل نظارت بر امور دارو به شرکتهای وارد کننده اعلام می گردد (داروهای برنامه ای) (به زبان انگلیسی و تایپ شده) بشرح زیر می باشد: 

1) اصل گواهی (Certificate of apharmaceutical product)CPP صادره از مرجع قانونی داروئی کشور مبدأ (DrugRegulatory Authority) با تأئید سفارت جمهوری اسلامی ایران. 

CPP می باید طبق ساختار پیشنهادی از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) (پیوست شماره1) حاوی اطلاعات کاملی درخصوص نام ژنریک، نام تجارتی ، شکل و دوز داروئی، فرمولاسیون کامل، ثبت و فروش در مبدأ ، نام و آدرس کارخانه سازنده ، شماره و تاریخ پروانه ساخت ، نام کارخانه دارنده پروانه ساخت ، نام کشور مبدأ ، وضعیت کارخانه سازنده از لحاظ رعایت اصول GMP و ترجیحاً همراه با Summary of product characteristics باشد. 

2) اصل فهرست کشورهای خریدار محصول که در آن اطلاعاتی از جمله: نام ژنریک ، شکل داروئی ، دوز داروئی، نام کشورهای خریدار محصول، نام تجارتی به فروش رسیده در آن کشورها، شماره ثبت در آن کشورها، تاریخ ثبت در آن کشورها، تاریخ شروع مصرف، تاریخ قطع مصرف (درصورت قطع مصرف) دقیقاً ذکر شده باشد با تأئید مرجع قانونی داروئی کشور مبدأ (D.R.A) و یا کشور خریدار. 

3) شعب کارخانه سازنده با ذکر آدرس دقیق هر یک از آنها. 

4) نمونه به تعداد کافی جهت ارائه به آزمایشگاه کنترل دارو به همراه برگ آنالیز، پرونده لازم و استانداردهای مربوطه (طبق راهنمای پیوست) و ارائه پاسخ قابل قبول آزمایشگاه کنترل دارو. 

5) تکمیل و ارائه Drug Importing Application Form توسط شرکت سازنده که به تأئید مسئول واحد Quality Assurance کارخانه سازنده رسیده باشد.

6) فرم ارزیابی پرونده داروهای وارداتی که توسط مسئول فنی شرکت وارد کننده به دقت تکمیل و مورد تأیید قرار گرفته باشد. 

7) ارائه DMF (Drug Master File) در صورت لزوم 

8) بازدید GMP در صورت لزوم از کارخانه سازنده محصول انجام خواهد پذیرفت. 

* تذکر: ترجمه فارسی بروشور و بسته بندی با تأئید یکی از اعضای هیأت علمی دانشکده های داروسازی و مسئول فنی شرکت وارد کننده می باید به اداره کل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر ارائه گردد. هرگونه مسئولیت درخصوص مندرجات بروشور ترجمه شده و بسته بندی بر عهده شرکت وارد کننده می باشد ضمناً ارائه بروشور بسته بندی فارسی و انگلیسی هنگام واردات دارو الزامی است.

مجوزهای بهداشتی مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و نحوه صدور آنها:

مجوزهای بهداشتی مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و نحوه صدور آنها:

 

هدف: هدف از تدوین این مجموعه ارائه ضوابط، مقررات قوانین مربوط به صدور پروانه های بهداشتی (‌تاسیس، مسئول فنی ،بهره برداری، ساخت) و مجوزهای گشایش و ترخیص کالاهای وارداتی بمنظور اطلاع رسانی متقاضیان و آشنایی بیشتر آنان در تهیه مدارک لازم و تسریع بیشتر در انجام این امور و همچنین ایجاد وحدت رویه اجرایی در تمام دانشگاههای علوم پزشکی سراسرکشور، می باشد. امید است برای همکاران محترم و تمام مراجعین و متقاضیان مفید واقع شود.

 

تعاریف: مجوز بهداشتی به پروانه تاسیس، مسئول فنی ،بهره برداری و ساخت، همچنین مجوز ورود، ترخیص و صادرات محصولات مشمول قانون مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی بهداشتی، اطلاق می شود.

 

1-           پروانه تاسیس:‌ به مجوزی اطلاق می شود که پس از صدور پروانه بهره برداری صنعتی یا کارت شناسائی یا پروانه گواهی فعالیت صنعتی از وزارت صنایع یا جهاد و براساس اصول و ضوابط مربوطه، که قبلا هماهنگ شده است، توسط معاونت غذا ودارودانشگاه، صادر می شود.

2-         پروانه مسئول فنی: مسئول فنی به فردی اطلاق می شود که دارای شرایط لازم جهت کنترل و نظارت بر تولید، در کارگاهها و کارخانجات، با مدارک تحصیلی حداقل، کارشناسی باشد. موسسات مشمول قانون در زمان اخذ پروانه ساخت، بایستی دارای مسئول فنی تائید شده از طرف معاونت غذا و دارو دانشگاه بوده، و پروانه مسئولیت فنی را اخذ کرده باشند.

3 -         پروانه بهره برداری: برای واحد تولیدی، درصورت داشتن شرایط و ضوابط، از نظر تجهیزات و امکانات و پس از صدور پروانه تاسیس ومسئول فنی، صادر می شود.

4-          پروانه ساخت: پروانه ساخت به مجوزی اطلاق می شود که فرمول ساخت تایید شده از طرف اداره کل نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی در آن درج شده و زمانی صادر می شود که پروانه های تاسیس، مسئول فنی و بهره برداری صادر شده باشد.

5-         مجوز ورود کالا: مجوز است که بر طبق مقررات واردات و صادرات وزارت بازرگانی و در صورت تکمیل مدارک مربوطه، توسط اداره کل نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی و یا ادارات تابعه، برحسب مورد، پس از طی مراحل قانونی و بررسی های لازم، صادر می شود و در واقع موافقت اولیه برای ورود کالای مورد نظر، به کشورمی باشد.

6-         مجوز ترخیص کالا: مجوزی است که پس از ورود کالا به گمرکات کشور و پس از تائید قابلیت مصرف و طی مراحل قانونی، برابر مقررات مربوطه، صادر می شود.

 

مدارک لازم جهت صدور پروانه تاسیس و بهره برداری:

 

1- درخواست کتبی به عنوان اداره نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی مربوطه

2- ارائه تصویر پشت و روی برابر اصل شده پروانه بهره برداری معتبر از وزارت صنایع یا ادارات تابعه یا در موارد مربوطه، از وزارت جهاد .

 3- تکمیل و ارائه فرم تاسیس ( که توسط اداره نظارت، تحویل متقاضی می شود. ضمنا کلیه صفحات فرم مذکور، پس از تکمیل، باید به تایید مسئول اداره نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی رسیده و ممهور به مهر دانشگاه مربوطه باشد.)

 4- نشانی کامل محل ( با رسم کروکی )

 5- ارائه کروکی نقشه محل با ذکر متراژ کلیه قسمتهای مختلف ( سالن تولید، بسته بندی، انبار مواد اولیه، انبار محصولات ساخته شده، آزمایشگاه، سرویسهای بهداشتی کارگران و غیره). کروکی می بایست در محل توسط کارشناسان مربوطه بررسی و درصورت تائید، مهرو و امضاء شود.

 6- ارائه مدارک مربوط به ثبت شرکت ( اگر موسسه، شرکت باشد) و ارائه روزنامه رسمی،

 7- هرگونه تغییر نام، تغییر محل، تغییر نوع تولیدات و غیره لازم است در پروانه صادره از طرف اداره کل صنایع یا جهاد کشاورزی اصلاح و تصویر پشت و روی برابر اصل شده پروانه مزبور ارائه گردد.

 8- ارائه تصویر تاییدیه سازمان حفاظت محیط زیست ( بغیر از شهرهای صنعتی ) در پاره ای موارد با توجه به نوع محصول که اثرات سوء بر محیط اطراف داشته باشد.

9- ارائه تاییدیه بهداشتی در مورد سیستم آب و فاضلاب و سایر موارد مربوطه با توجه به نوع محصول و در صورت نیاز .

 10- بازدید از موسسه، جهت تکمیل فرم بهره برداری که می تواند همزمان با بررسی کروکی موضوع بند 5 باشد.

 11- تطبیق موسسه با حداقل ضوابط فنی و بهداشتی مربوط به هر نوع محصول .

  12- تائیدیه کارشناس و یا کارشناسان بازدید کننده درقسمت مربوطه، ضمنا کله نسخ باید ممهور به مهر اداره نظارت و مسئول مربوطه باشد.

 13- در مواقع اصلاح یا تغییر خطوط پروانه های تاسیس و بهره برداری، ارائه مدارک مربوطه به بندهای یکم، دوم، سوم، پنجم و نیز اصل پروانه ها تاسیس و بهره برداری، جهت اصلاح ضروریست .

 

مدارک لازم جهت صدور پروانه مسئول فنی:

الف – مدارک تحویلی توسط موسسه:

1- ارائه تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت دائم از نظام وظیفه

 2- تصویر کلیه صفحات شناسنامه، یک نسخه

 3- تصویر مدارک تحصیلی ( ارائه درسی و واحدهای گذرانده شده در دوره تحصیلی کارشناسی یا بالاتر در صورت نیاز)

 4 - پنج قطعه عکس 4x6 .

 5- مشمولین طرح نیروی انسانی، بایستی معافیت از طرح یا گواهی مبنی برگذراندن طرح مذکور را از اداره کل تامین نیروی انسانی، ارائه نمایند. ( فارغ التحصیلان از سال 58 به بعد مشمول طرح می باشند. )

 6- ارائه تاییدیه ارزش تحصیلی صادره توسط دانشگاه مربوطه، در مورد فارغ التحصیلان خارج از کشور، تاییدیه وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، در مورد دانش آموختگان دانشگاه آزاد، تاییدیه از سازمان مرکزی دانشگاه واقع در خیابان پاسداران، نیستان نهم ضروریست .

 7- برای فارغ التحصیلان رشته های دبیری، در صورت کسب موافقت قبلی این اداره کل یا ارائه حکم قطعی بازنشستگی الزامیست .

 8- ارائه اصل پروانه مسئول فنی قبلی و استعفای قطعی ایشان، درخصوص موسساتی که مسئول فنی آنها، تغییر می کند الزامیست .

 9- ارائه گواهی طی دوره کارآموزی در صنعت مربوطه توسط مسئول فنی الزامی میباشد.

 10- مدارک فوق بانضمام نامه کتبی می بایست از طرف موسسه مربوطه، به اداره نظارت بر مواد غذایی مربوطه ارسال و طی آن، مسئول فنی را معرفی نمایند.

تبصره – در مورد بند 8، چنانچه فرد واجد شرایط، قبلا مسئول فنی بوده و طی مدت یک ماه استعفا داده و از سوی موسسه دیگری معرفی می شود، گواهی عدم سوء پیشینه ارسال تاییدیه ارزش تحصیلی و ریز نمرات ضروری نمی باشد.

 

ب -  مدارکی که توسط ادارات تابعه، در دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور، پس از تائید و مطابقت با چارت مسئولین فنی، تکمیل خواهد شد:

 

1- اخذ کلیه مدارکی که در بند الف، اشاره شد.. 2- تحویل فرمهای مربوط به مسئولین فنی

 

2-1- برگ سوگند نامه مسئول فنی و موسسه و سرمایه گذار ( دارای تائیدیه امضاء توسط دفتر خانه اسناد رسمی )‌  2-2- قرارداد استخدامی بین کارخانه و مسئول فنی و برگ پرسشنامه مسئول فنی  تبصره- کلیه مدارک فوق، باید توسط مسئول اداره نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی تائید شده و ممهور به مهر دانشگاه مربوط باشد.

 

مدارک لازم جهت صدور و تمدید پروانه ساخت:

 

1- دارا بودن پروانه تاسیس و بهره برداری و پروانه مسئول فنی

 2- تکمیل وارائه فرم درخواست صدور پروانه ساخت ( تکمیل و امضاء شده توسط مسئول فنی )

 3- ارائه فرم برچسب با مطالب مندرج بر روی آن

 4-ارائه تصدیق ثبت نام نهایی محصول

5- ارائه فیش بانکی، جهت صدور پروانه، مطابق تصویب نامه هیات وزیران که برحسب مورد اعلام می شود.

 6- درخصوص تمدید پروانه های ساخت ارائه اصل پروانه های ساخت، قبلی و رعایت مفاد بند 1 و 2 و 3 و 4 الزامی است.

 

مدارک لازم، جهت صدور مجوز واردات مواد اولیه غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی:

 

جهت ورود کالاهای مشمول ماده 16 قانون مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی که برطبق مقررات واردات و صادرات وزارت بازرگانی، ورود آنها بلامانع می باشد. ابتدا متقاضی مدارک ذیل را تکمیل و ارائه می نماید:

1- سه نسخه پیش فاکتور(پروفروما)‌ اصل، بانضمام دو برگ تصویر آن .

 2- اصل اوراق ثبت سفارش تکمیل شده بانظمام یک برگ تصویر صفحه اول آن

 3- آنالیز معتبر مرتبط با پروفرم کالا شامل مشخصات کامل فیزیکی، شیمیائی و در صورت لزوم، مشخصات میکروبی

 4- پیش نمونه درصورت لزوم

 5- درصورت داشتن سابقه ورود کالا با همان مشخصات قبلی ( تولید کننده و آنالیز کالا )‌، تصویر پیش فاکتور سابقه، ضمیمه میگردد ( در حال حاضر سابقه 2 سال قابل قبول است )‌چنانچه کالا (‌اسانس، رنگ، مواد افزودنی و نگهدارنده ) در یک واحد تولیدی خاص مورد مصرف دارد می بایستی تصویر پروانه ساخت، که نام کالای فوق در آن درج گردیده باشد، نیز ارائه گردد .

پس از بررسی آنالیز و مطابقت آن با استانداردهای ملی یا منابع معتبر خارجی از قبیل WHO وBP.USP و غیره، مجوز ورود، صادر خواهد شد.

 

مدارک لازم، جهت صدور مجوز ترخیص مواد اولیه غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی:

 

جهت صدور مجوز ترخیص، متقاضی می بایست، مدارک زیر را تکمیل و به اداره کل نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی و یا ادارات نظارت تابعه ارائه نماید:

 

1- فاکتور کالا ( بانضمام یک برگ تصویر آن )‌

 2- اصل نسخه دوم متقاضی (‌ نسخه دوم پروفرم تایید شده در مرحله ورود )‌

3- اصل گواهی بهداشت و قابلیت مصرف مرتبط با فاکتور، که به تایید مقامات ذیصلاح بهداشتی کشور مبداء رسیده و ممهور به مهر سفارت جمهوری اسلامی ایران باشد.

 4- اصل برگ آنالیز، بانضمام یک برگ تصویر آن پس از بررسی مدارک و کنترل کلیه مشخصات، از گمرک ورودی اقدام به نموئه برداری گردیده و به همراه برگ آنالیز تایید شده، به آزمایشگاهای کنترل غذا و دارو، ارسال تا پس از مطابقت نمونه با آنالیز مربوطه، مجوز مصرف صادر شود.

 

ضوابط ورود کالاهای فرآیند شده غذایی، آرایشی و بهداشتی:

مدارک مورد نیاز:

الف – ارائه اوراق ثبت سفارش ب – ارائه اصل فرمولاسیون، با آنالیزکالا، به مهر و امضای تولید کننده، دارای مطالب زیرباشد:

 

1-           با تاریخ جدید صادر شده و حاوی کلیه اطلاعات علمی مورد نیاز باشد .

2-         درج نوع و شماره استاندارد بکار رفته در تولید کالا

 

ب- ارائه اصل پروفرم با امضای تولید کننده  د- ارائه اصل گواهی بهداشت و قابلیت مصرف در کشور مبداء، با تائید سفارت جمهوری اسلامی، در هنگام ترخیص با مشخصات ذیل:

 

1-           شماره و تاریخ فاکتور 2- نام و مشخصات کامل کالا به همراه شماره سری ساخت

 

ج- هر واحد از کالاهای واردات، دارای مشخصات زیر به فارسی باشد:

 

تاریخ تولید و انقضاء، سری ساخت، فرمولاسیون، کشور تولید کننده و درصورت لزوم، دستور مصرف .

 

تبصره:‌ در صورتیکه کالاهای وارداتی، درایران دارای استاندارد ملی باشد، باید فرمولاسیون کالا، حداقل منطبق با استاندارد ملی بوده و چنانچه در موارد خاص، برای کالای وارداتی، استاندارد ملی تدوین نشده باشد، لازم است اطلاعات کامل و دقیق، توسط وارد کننده، ارائه و موضوع در کمیته علمی مربوطه، بررسی و تصمیم گیری شود.

 

نحوه صدور مجوزهای بهداشتی:

1-           پروانه تاسیس: پروانه تاسیس موسسات مشمول قانون، براساس پروانه های بهره برداری صنعتی که از طرف وزارت صنایع و یا جهاد کشاورزی صادر شده و تصویر برابر اصل شده آن همراه با سایرمدارک که قبلا اعلام شد، به این معاونت ارسال می شود و با توجه به رای کمیته فنی، مورخ 6/6/79 که به معاونت غذا ودارو دانشگاه تفویض اختیار گردیده، صادر می شود و در مواد خاص، در کمیته فنی مطرح و پس از تایید کمیته، صادر می گردد.

 

2-         پروانه بهره برداری:‌ پروانه بهره برداری، پس از صدور پروانه تاسیس، یا بطور همزمان و در صورت داشتن شرایط ضوابط مربوطه از نظر امکانات، ماشین آلات و تجهیزات و ارسال فرم بهره برداری و نیز تائید شرایط فنی و بهداشتی موسسه، در معاونت غذا و دارو دانشگاه صادر میشود.

پروانه مسئول فنی: پروانه مسئول فنی، پس از بررسی و تطبیق مدارک تحصیلی با چارت تصویب شده و با توجه به رای مورخ 6/6/79 و 17/7/79 کمیته فنی، که به مدیر کل اداره نظارت برمواد غذایی و بهداشتی تفویض اختیارشده، صادر میشود و در موارد خاص، در کمیته فنی مطرح و درصورت تائید صادر می گردد .

توضیح اینکه – پروانه های تاسیس، بهره برداری و مسئول فنی، دارای یک شماره می باشند.

 

نحوه صدور و تمدید پروانه ساخت:

 

4- پروانه ساخت: پروانه ساخت موسسات مشمول قانون، پس از اخذ پروانه ها تاسیس، بهره برداری و مسئول فنی صادر میگردد. برای صدور پروانه ساخت موسسه بایستی از نظر فنی و بهداشتی، مورد تایید بوه و پس از مطابقت فرمول ساخت با استانداردها و ضوابط مربوط، پروانه ساخت صادر و از اولین سری تولید، نمونه برداری شده و پس از تایید آزمایشگاه، اجازه توزیع داده می شود

اعتبار پروانه های ساخت، در حال حاضر 5 سال از تاریخ صدور می باشد. در پروانه ساخت، نام محصول، مشخصات بسته بندی، وزن خالص، مواد متشکله، نام و مشخصات تولید کننده و …. قید می گردد.

 

4-1-  تمدید پروانه ساخت: کلیه مراحل تمدید پروانه ساخت، همانند صدور پروانه ساخت است، که در بند 4 به آن اشاره شده است و برای تمدید پروانه ساخت، در صورتیکه فرمول مندرج در آن تفاوتی با فرمول قید شده در پروانه ساخت قبلی نداشته باشد دانشگاهها، می توانند راسا اقدام نمایند و چنانچه فرمول محصول، تغییر نماید. از طریق اداره کل نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی، اقدام می شود.

4-2- تغییر فرمول مندرج در پروانه ساخت: در مورد محصولاتی که تغییر فرمول داشته باشند کلیه مراحل مندرج در بند 4 لازم الاجرا است .

4-3-تغییر اوزان و تغییر نام محصول: متقاضیانی که قصد تغییر در اوزان یک محصول را دارند، بایستی مراتب را به اداره کل نظارت یا ادارات نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی استانها، اعلام و مجوز دریافت نمایند. برای تغییر نام محصول، ارائه تصدیق ثبت نام جدید، اصل پروانه ساخت قبلی و فیش بانکی، برابر تصویب نامه هیات وزیران، الزامی است.

4-4- نحوه ارسال مدارک: به منظور تسریع در امر صدور پروانه های یاد شده و درصورت آمادگی، موسسه مربوطه می تواند، مدارک مربوط به تاسیس، بهره برداری، مسئول فنی و ساخت را، همزمان تکمیل و از طریق اداره نظارت مربوطه به اداره کل نظارت بر مواد غذایی و بهداشتی ارسال دارند، در غیر این صورت، پس از آمادگی در هر مرحله، درخواست صدور همان پروانه را بنماید.

 

5-   نحوه صدور مجوز چاپ برچسب: مجوز چاپ برچسب، برای محصولات مشمول قانون، که دارای پروانه ساخت معتبر بوده و از نظر فنی و بهداشتی نیز مورد تائید باشند، صادر می گردد. برابر ماده 11 قانون مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی م برچسبهای محصولات مشمول قانون مذکور، بایستی دارای مشخصات زیر، به زبان فارسی و خوانا باشند:‌

1- نام و آدرس موسسه سازنده

2- نام محصول

 3- مواد متشکله

4- شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت

 5- سری ساخت

 6- تاریخ ساخت و تاریخ انقضاء مصرف

 7- جمله ساخت ایران روی برچسب، درج شده باشد.

 8- وزن خالص . بدیهی است، در مواردی که مجوز برچسب صادراتی داده می شود این مطلب می تواند به زبان غیر فارسی نیز روی محصول، درج شود، مشروط به آن که، منحصرا برای صادرات باشد.

نحوه صدور گواهی بهداشت، برای صادرات مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی:

جهت صدور گواهی بهداشت، برای محموله های مواد غذایی و بهداشتی به دو صورت زیر، اقدام می گردد:‌

1-           موسساتی که دارای پروانه های ساخت بهداشتی، بالاخص پروانه ساخت معتبر باشند، باستناد پروانه ساخت، گواهی بهداشت، صادر می شود. گاهی بنا به تشخیص کارشناسی و در صورت لزوم، از محموله صادراتی نمونه برداری و پس از تائید آزمایشگاه، اقدام به صدور گواهی بهداشت می شود.

2-         در مورد موسساتی که به صورت سنتی، مشغول به کار هستند و دارای کد بهداشتی بوده و فاقد پروانه های بهداشتی می باشند، پس از بازدید از محموله صادراتی و درصورت لزوم نمونه برداری و پس از تایید آزمایشگاه، گواهی بهداشت صادر خواهد شد. 

 

منبع : سایت بهداشت محیط ایران 

http://www.environmentalhealth.ir

منطقه آزاد تجاری Free Trade Zone

طبق تعریف سازمان جهانی گمرک

نهادی است ، تشکیل شده از قلمروهای گمرکی اتحادیه ای از کشورها که در وضعیت خود دارای ویژگی های زیر است 

- حذف حقوق گمرکی در مورد محصولاتی که مبداء آن در هریک از کشورهای منطقه است.

- هر کشوری تعرفه گمرکی و قانونی گمرک خود را حفظ می کند.

- هر گشور / منطقه در موضوعات مربوط به گمرک و سیاست اقتصادی خود مختار است.

- تجارت مبتنی است بر اعمال قواعد مبداء ، با در نظر گرفتن تعرفه های گمرکی متفاوت و ممانعت از انحراف یا شکست تجارت.

- حذف مقررات محدود کننده تجارت در داخل منطقه آزاد تجاری.

منطقه آزاد FREE ZONE

طبق تعریف سازمان جهانی گمرک:
منطقه آزاد - بخشی از قلمرو یک کشور است که کالای عرضه شده در آنجا به طور کلی از لحاظ حقوق و عوارض ورودی مانند کالایی محصوب می شود که خارج از قلمرو گمرکی بوده و مشمول نظارت های گمرکی نیست

پیزو الکتریک

پیزو الکتریک در واقع به دسته ای از مواد گفته می شود که در اثر حرکت مکانیکی از خود الکتریسیته تولید کرده و بلعکس در اثر تحریک الکتریکی از خود حرکت مکانیکی ایجاد می کنند. خاصیت پیزوالکتریسیته به گروهی از مواد تعلق دارد که در سال ۱۸۸۰ به وسیله پیروژاکوپ کوری در طی مطالعات آنها بر روی آثار فشار بر روی تولید بار الکتریکی در کریستال های کوارتز، کهربا و نمک راچل (Rochelle salt)، کشف شد. در سال ۱۸۸۱ واژه ی Piezoelectricity توسط w.Hankel برای اولین بار برای نامگذاری این اثرات پیشنهاد شد. البته اثر معکوس این خاصیت توسط Lipmann از قوانین ترمودینامیک استنباط شد. در سه دهه ی بعد، همکاری های فراوانی در انجمن های علمی اروپا در زمینه ی پیزو الکتریسیته انجام شد واژه ی میدان پیزو الکتریسیته بوسیله آنها استفاده شد. البته کارهای انجام شده بر روی رابطه ی میان الکترومکانیکی مختلط با کریستال های پیزوالکتریک در سال ۱۹۱۰ انجام شد و اطلاعات آن به صورت یک مرجع استاندارد است.

به هرحال پیچیدگی علم مربوط به مواد پیزوالکتریک باعث شد که کاربردهای این مواد تا چند سال قبل رشد پیدا نکند. لانگوین ات آل در طی جنگ جهانی اول مبدل التراسونیک پیزو الکتریکی ساخت. موفقیت او باعث ایجاد موقعیت های استفاده از مواد پیزوالکتریک در کاربردهای زیر آبی شد. در سال ۱۹۳۵، Scherrer , Busch خاصیت پیزوالکتریک پتاسیم دی هیدروژن فسفات (KDP) را کشف کردند. خانواده ی پیزوالکتریک های پتاسیم دی هیدروژن فسفات اولین خانواده ی عمده از مواد پیزوالکتریک و فرو الکتریک بود که کشف شده بود. در طی جنگ جهانی دوم، تحقیقات در زمینه ی مواد پیزوالکتریک بوسیله ی آمریکا، شوروی سابق و ژاپن بسط داده شد. محدودیت های ساخت این مواد از تجاری شدن آنها جلوگیری می کرد اما این مسأله نیز پس از کشف باریم تیتانات و سرب زیرکونا تیتانات (PZT) در دهه های ۱۹۴۰، ۱۹۵۰ برطرف شد. این خانواده از مواد خاصیت دی الکتریک و پیزوالکتریک بسیار خوبی داشتند علاوه بر این خانواده قابلیت مناسب شدن و استفاده در کاربردهای خاص را بواسطه ی دپ کردن آنها با عناصر دیگر، دارند. تا این تاریخ، PZT یکی از مواد پیزوالکتریک پر کاربرد است. این نکته قابل توجه است که بیشترین سرامیک های پیزوالکتریک تجاری در دسترس (مانند باریم تیتانات و PZT) ساختاری شبیه به ساختار پرسکیت (Perovskite) با فرمول CaTiO3 دارند.به دلیل انحصار تگنولوژی کریستال هایی که در صنعت ساخت هد استفاده میشود بسیار پیچیده بوده و تنها چند کشور قادر به ساخت این محصولات می باشند که از بزرگترین تولید کنندگان ژاپن و آمریکا و انگلستان می یاشند.

مقدمه

اثر پیزو الکتریک ، قابلیت بعضی مواد است برای تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی و تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی. تولید اختلاف پتانسیل الکتریکی در برخی بلورهای نارسانا مثل کوارتز تحت کشش یا فشار. علامت پتانسیلهای دو وجه بلور در دو حالت فشردگی یا کشیدگی معکوس هم ارزند و هر چه میزان فشار کشش بیشتر باشد، اختلاف پتانسیل تولید شده بیشتر است. اثر معکوس پیزو الکتریک نیز در این معنی تغییر شکل آنها بر اثر اعمال اختلاف پتانسیل الکتریکی بین دو وجه روبروی آنهاست. اگر دو وجه روبرویی در یک هر یک از این بلورها را به اختلاف پتانسیل متناوب الکترکی وصل کنیم، تغییر شکل متناوبی در آن رخ می‌دهد و به ارتعاش در می‌آید.

سیر تحولی و رشد

اثر پیزوالکترکی چنانچه گفته شد توانایی برخی مواد می‌باشد که برای تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی و تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی مکانیکی است، این اثر را برادران کوری ، پی‌یر و ژاک کوری ، در دهه 1880 کشف کردند. موادی که این پدیده را از خود بروز می‌دهند مواد پیزو الکترکی نامیده می‌شوند. اثر پیزوالکترکی در انواع بسیاری از مواد از جمله تک بلورها ، سرامیکها ، بسپارها و مواد مرکب دیده می‌شوند. فعالیت پیزوالکتریکی در اکسیدهای نسوز بس بلور در تیتانیوم باریوم (BT) کشف شد و در دهه 1950 اثرهای پیزوالکتریکی درمحلول جامد تیتانات زیرکونات سرب (PbT) کشف شد. 

اثر مستقیم و معکوس پیزو الکتریک

وقتی ماده‌ای پیزو الکترکی تحت تأثیر مکانیکی (به صورت انبساط یا انقباض) قرار می‌گیرد، مقداری بار الکتریکی در سطح آن ظاهر می‌شود. این بار به تولید میدان الکتریکی و پتانسیل متناظر با آن می‌انجامد. برعکس ، در پی اعمال میدانی الکتریکی ، با مقادیر گرانش مکانیکی روبرو می‌شویم. اثر اول به اثر سیستم و اثر دوم به اثر معکوس موسوم است. جهت گیری (قطعیت) و مقادیر بار و پتانسیل ایجاد شده اثر مستقیم ، به جهت و بزرگی نیروی اعمال شده نیست به بعضی جهتهای بلور شناختی ماده بستگی دارد.

وقتی نیروی مکانیکی ناپدید می‌شود، بار تولید شده نیز از بین می‌رود و وقتی جهت کرنش وارونه شود قطبیت نیز وارونه می‌شود. بدین ترتیب در پاسخ به کرنش نوسان کننده با ولتاژی نوسانی روبرو می‌شویم که جهت و اندازه کرنشی ایجاد شده از طریق اثر معکوس نیز بستگی به جهت و اندازه میدان الکترکی اعمال شده دارد. شدت اثرهای مستقیم و معکوس در هر ماده‌ای با ثابت پیزوالکتریکی آن d مشخص می‌شود. نسخه دیگر شدت این اثر برای هر ماده ، ثابت جفت شدگی الکترومکانیکی k است. مربع این ثابت برابر است با کسری از انرژی مکانیکی که می‌تواند به انرژی الکتریکی تبدیل شود، یا نسبت انرژِی الکتریکی به انرژی مکانیکی. 

کاربرد اثر مستقیم پیزو الکتریک

اثر مستقیم در وسایل راه اندازی و اثر غیر مستقیم در دریاچه‌ها مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. به عنوان مثال ، از مواد پیزو الکتریک برای تولید و آشکارسازی امواج صوتی در هوا (در بلندگوها ، میکروفونها) یا در آب استفاده می‌شود. در سونارها ، ماهی یابها و عمق یابها از تأخیر زمانی بین تولید تپ صوتی در دریافت علامت باز تابیده آنرا برای اندازه گیری فاصله تا جسم ورود استفاده می‌کنند. این روش همچنین با استفاده از امواج فراصوتی با بسامدهای زیاد (بیشتر از 20KHz) در تصویرگیری پزشکی و بررسی غیر تخریبی مواد در تشخیص شکستگیهای و نقصهای داخلی نیز بکار می‌رود. 

کاربرد امواج فراصوتی در مواد پیزو الکتریک

به علت تضعیف اندک امواج فراصوتی در بیشتر مواد جامدات و مایعات ، می‌توان از این امواج برای کاوش در اعماق بسیاری از مواد استفاده کرد. از امواج فراصوتی برابر تمییز کردن و صیقل دادن نیز بهره گیری می‌شود. از تشدید بلورهای پیزو الکتریک در حال ارتعاش ، برای کنترل دقیق بسامد در رادیوها و ساعتها هم استفاده می‌شود. امواج فراصوتی سطحی در مواد پیزوالکتریک را در پردازنده‌های سیگنال قیاسی ، مانند صافیهای نوار گذار و صافیهای تراکم تپ ، بکار می‌گیرند. مواد پیزو الکتریک ، همچنین در شتاب سنجها و وسایل استقرار دقیق مولدهای شب در فندکهای اجاق گاز مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

ارتباط اثر پیزو الکتریک با ساختار مولکولی مواد

اثر پیزو الکتریک با ساختار مواد ارتباط دارد. وقتی مرکز بارهای مثبت ماده اندکی از مرکز بارهای منفی فاصله بگیرد، یک دو قطبی حاصل می‌شود، این پدیده در موادی رخ می‌دهد که ساختار بلوری آنها نامتقارن است. در بعضی مواد با گشتاور دو قطبی دائمی روبرو می‌شویم که نتیجه‌ای از عدم تقارن ذاتی در ساختار بلوری است. ولی در مواد دیگر برای ایجاد گشتاور دو قطبی باید کرنشی مکانیکی پدید آورد. از سی و دو بلور ، بیست و یک عدد از آنها فاقد مرکز تقارنند. بیست عدد از آنها خاصیت پیزو الکتریسیته از خود بروز می‌دهند. ده تای دیگر برای نشان دادن گشتاور دو قطبی نیاز به کرنش مکانیکی دارند. وقتی فاصله بین بارهای مثبت و منفی بر اثر کرنش مکانیکی نغییر کند میدان الکتریکی ناشی از دو قطبی تغییر می‌کند و بار روی الکترود تغییر می‌کند. این فاصله را همچنین می‌توان با اعمال میدان الکتریکی تغییر داد که به پیدایش کرنشی مکانیکی منجر می‌شود.

 

وابستگی مواد پیزوالکتریک به دما

موادی که گشتاور دو قطبی دائمی دارند اثرات پیزو الکتریک (پیدایش بارا لکتریکی بر اثر گرمایش یکنواخت) و فرو الکتریک (تغییر جهت دو قطبی بر اثر میدان الکتریکی) نیز از خود بروز می‌دهند. چون گشتاور دو قطبی دائمی ممکن است حداقل دو جهت داشته باشد واکنشهای داخلی با ترکیب این جهت گیری متفاوت ممکن است به حداقل برسد. معمولا حوزه‌هایی (ناحیه‌هایی که در آنها تمام دو قطبیها در جهت خاصی سمتگیری می‌کنند) با جهت گیریهای دو قطبی متفاوت تشکیل خواهند شد. موادی که گشتاور دو قطبی دائمی دارند معمولا در دماهایی به ساختار تقارنی بالاتر که فاقد گشتاور دو قطبی دائمی است گذر می‌کنند. این دما را نقطه کوری می‌نامند، وقتی دما به طرف نقطه کوری افزایش می‌یابد، به شدت اثر پیزو الکتریک می‌یابد.  

وجود اثر پیزو الکتریک در تک بلور

اثر پیزو الکتریک در انواع بسیاری از مواد ، از جمله تک بلورها ، سرامیکها ، بسپارها و مواد مرکب دیده می‌شود. کوارتز یکی از متداولترین مواد پیزو الکتریک تک بلور است و پایداری دمایی بسیار خوبی دارد. ثابت پیزو الکتریک آن d = 2.3X10-12 و ثابت جفت شدگی آن k = 0 , 1 است. سال 1958 ، شاهد ظهور فرآیندی صنعتی برای ساختن بلورهای کوارتز بود. در موادی که تک بلور هستند، گشتاورهای دو قطبی که به جهتهای بلوری وابسته‌اند جهات مشخصی دارند.

در مواد بس ‌دانه‌ای (یا بیس بلور) ، محورهای بلور شناختی دانه‌های متفاوت بطور گسترده‌ای جهت دیگری شده است و دو قطبیها اثر یکدیگر را خنثی می‌کنند، مگر اینکه با اعمال میدانی الکتریکی برای همسو کردن دو قطبیها قطبیتی در ماده ایجاد شده باشد. عمل ایجاد قطبیت را همچنین می‌توان با اعمال میدان الکتریکی در دمایی بالاتر از نقطه کوری و سرد کردن مجدد و رساندن آن به نقطه کوری تا در جهت خاصی همسو شوند.

رنگدانه

رنگدانه :

 رنگدانه مواد حاوی رنگ هستند که مسئول رنگی شدن مواد می باشند . رنگدانه‌های طبیعی از عصاره گیاهان، جانوران، کانی‌ها و مواد معدنی و حتی خود زمین گرفته‌شوند. برخی دیگر از رنگدانه‌ها از ترکیبات شیمیایی ساخته‌شود.

رنگدانه با رنگ متفاوت می‌باشد. تفاوت آنها در این است که رنگ بایستی توسط ماده مورد رنگرزی جذب شود در حالیکه رنگدانه فقط سطح جسم را رنگی می‌کند. رنگدانه‌ها در آب نامحلول هستند. اما می‌توان آنها را مانند رنگدانه‌های مورد مصرف در نقاشی ، توسط حلال مناسبی به صورت سوسپانسیون در آورد.

اگر ساختمان شیمیایی رنگدانه را بتوان اندکی تغییر داد بطوری که در آب انحلال پذیر گردد، در اینصورت ممکن است بتوان آن را به عنوان رنگ در رنگرزی مصرف کرد. 

انواع رنگدانه‌ها 

معمولاً رنگدانه‌ها را براساس انواع شیمیایی به رنگدانه‌های معدنی یا آلی طبقه‌بندی می‌کنند، اما این رنگدانه‌های آلی یا معدنی می‌توانند طبیعی یا سنتزی باشند. 

رنگدانه‌های طبیعی و مصنوعی 

رنگدانه‌های معدنی طبیعی از پوسته زمین استخراج می‌شوند، خرد شده ، شسته شده ، از لحاظ اندازه درجه‌بندی می‌شوند. غالباً برای این رنگدانه‌های طبیعی ، معادل مصنوعی هم وجود دارد، یعنی رنگدانه از اجزاء دیگری در اثر یک فرآیند شیمیایی ساخته می‌شود. ظاهراً از نظر شیمیایی با نمونه طبیعی یکسان است، ولی اغلب خواص متفاوتی دارد و معمولاً به خاطر شکل بلوری مطلوبتر ، خلوص بیشتر و دانه‌بندی مطلوبتر ، مرغوبتر از نوع طبیعی می باشد.

رنگدانه‌های معدنی طبیعی که هنوز اهمیت دارند، از خانواده اکسید آهن می‌باشند که عبارتند از: گل اخرا ، گل ماشی (خاک سرخ) ، اخرای زرد ، اکسیدهای آهن قرمز زرد و سیاه. 

رنگدانه‌های آلی 

امروزه رنگدانه‌های آلی به مراتب بیشتر از رنگدانه‌های معدنی می‌باشند. بعضی از جدیدترین رنگدانه‌ها ساختمان آلی فلزی دارند. بیشتر رنگدانه‌های آلی ، مواد شیمیایی آلی هستند که روی یک هسته معدنی هیدروکسید آلومینیوم رسوب داده شده‌اند. از مهمترین رنگدانه‌های آلی می‌توان به گروه فتالوسیانین‌ها اشاره کرد که طیف رنگهای آبی و سبز را در بر می‌گیرند و فتالوسیانین مس ، رنگدانه آبی می‌باشد که به علت خواص مقاومتی خوب در برابر عوامل مختلف ، یک رنگدانه با ارزش به شمار می‌رود.

فتالوسیانین‌ها را از فتالیک و اوره سنتز می‌کنند. رنگدانه‌های آلی ، به صورتی که امروزه در صنعت استفاده می‌شوند، در طبیعت یافت نمی‌شوند و تقریباً همه آنها سنتزی می‌باشند. 

عمده‌ترین رنگدانه‌های معدنی 

پیگمانهای سفید 

پیگمانهای قرمز سرنج 

شنگرف 

پیگمانهای زرد و نارنجی CdS 

پیگمانهای آبی 

پیگمانهای لاجورد یا اولترامارین 

پیگمانهای سبز Cr2O3 

فرق لاستیک با پلاستیک

فرق لاستیک با پلاستیک

ساخت لاستیک 

دید کلی 

لاستیک طبیعی یا سنتزی معمولا به تنهایی قابل استفاده نیست خواص مطلوب نرمینگی ، کشسانی ، چقرمگی ، سختی یا نرمی ، مقاومت سایشی ، نفوذ ناپذیری و هزاران ترکیب مختلف از خواص بدست آمده ، آمیزه کار لاستیک ، تامین می‌شود. لاستیک ماده‌ای بینهایت چقرمه است و به ماشین آلات سنگین نیاز دارد. مقادیر قابل توجه گرمای تولید شده در طول عملیات اختلاط ، خرد کردن ، آسیاب کردن و روزن رانی در هنگام ساخت لاستیک باید دفع و تحت کنترل داشت.

آمیزه کاری لاستیک ها 

در آمیزه کاری لاستیک ها افزودنیهای شیمیایی بسته به مصرفشان به گروههای دسته بندی می‌شوند.

مواد ولکانشی : 

معمولا ترکیبات گوگردی هستند که از واکنش آنها با بسپار مواد شبکه‌ای بدست می‌آید و اتصالات شبکه از نوع است. اتصالات عرضی ممکن است مونو – ، دی - ، یا پلی سولفیدی باشند. نوع اتصال از طریق غلظت گوگرد ، تسریع کننده ، باز دارنده و دما تعیین می‌شود.

تسریع کننده‌ها : 

ترکیباتی هستند که زمان لازم برای ولکانشی لاستیک را از چند ساعت به چند دقیقه کاهش می‌دهند. ضمنا به گوگرد کمتری نیاز است و محصول یکنواخت‌تری هم بدست می‌آید. اغلب تسریع کننده‌ها نیتروژن و گوگرد دارند.

مواد ضد پیری یا ضد اکسنده‌ها : 

این مواد قطعات لاستیکی را از تهاجم اکسیژن و اوزون محافظت می‌کنند. این ترکیبات به عنوان ضد اکسنده ، ضد اوزون یا عوامل ضد ترک خمشی دسته بندی می‌شوند. عمل آنها به این صورت است که واکنشهای زنجیری رادیکالی را متوقف می‌کنند و بدین ترتیب مانع از تخریب پیشتر زنجیر می شوند. مواد صنعتی معمولا آمینی یا فنلی هستند. آمینها محافظهای قوی هستند و به شکل وسیع در تایر و سایر قطعات تیره مصرف می‌شوند.

نرمسازهای کاتالیزی یا مواد لخته‌زدا : 

این مواد با کاهش گرانروی لاستیک فراورش آنرا آسان می‌کند. موقع اختلاط با لاستیک سبب شکست زنجیر و طبعا کاهش وزن مولکولی زیاد قابل استفاده‌اند.

پراکنهای بی‌اثر یا خنثی : 

این مواد به مقدار زیاد به لاستیک اضافه می‌شوند. بعضی از آنها تنها برای سخت کردن یا نرم کردن فیزیکی است. خاک رس ، کربنات کلسیم ، خرده ذغال ، باریت و تقریبا گرد هر جامدی را می‌توان به لاستیک افزود که در نتیجه آن کلیه خواص کشش کاهش می‌یابد. ولی در عین حال کاهش می‌یابد ولی در عین حال کاهش قیمت ، سخت مناسب ، فقط شکل ، رنگ و سایر خواص مطلوب از دیگر آثار آن است. اما گرد بعضی مواد بی شکل خصوصا دوده و سیلیس ، به طرز ناباورانه‌ای سبب افزایش استحکام ، جهندگی ، مقاومت سایشی و سایر خواص مطلوب می‌شود و به همین سبب به تقویت کننده موسوم‌اند. 

فراوش پذیری با استفاده از لاستیک بازیافتی ، واکسها ، روغنها ، فاکتیس (روغنهای گیاهی و ولکانیده) و لاستیک های معدنی (آسفالت ، قیر و هیدروکنهای سیر نشده و ولکانیده) یا از طریق واکنش شیمیایی روی مولکول ، کار مکانیکی ، گرما و خرد کردن بهبود می یابد. ساختار اسفنجی با افزودن بی‌کربنات سدیم ، کربنات سدیم ، کربنات آمونیوم و بی‌کربنات ، اوره یا ترکیبات آلی گاز زا به دست می‌آید. با افزایش قابل توجه و گوگرد و استفاده از پرکن در مقادیر زیاد به لاستیک سخت می‌توان دست یافت. 

روشها و مراحل ساخت لاستیک 

غلتک زنی یا پوشش دهی : 

یکی از ابتدایی‌ترین مصارف لاستیک ها ، پوشش دهی پارچه برای ضد آب کردن آن بوده است. محلول یا بتونه‌های لاستیکی در حلالها را می‌توان به سادگی روی پارچه پخش کرد. اما اگر از مواد لازم برای پخت و کنترل خواص استفاده نشود نتایج کاملا نامطلوبی به دست می‌آید. برای آغشته کردن پارچه به آمیزه‌های لاستیکی از روش غلتک زنی استفاده می‌شود، به این صورت که بر روی دستگاههای غلتک زن چند استوانه‌‌ای آمیزه لاستیکی را تحت فشار به داخل پارچه نورد می‌کنند. نخ تایر مورد خاصی است که برای ساخت آن نخهای پنبه ، ریون ، نایلون یا پلی استر در آرایش موازن توسط لاستیک روی یک دستگاه غلتک‌زن به هم می‌چسبند.

قالب گیری : 

آمیزه‌های خمیری لاستیکی را می‌توان به هر شکلی قالب‌گیری و شکل آنها را با پخت در قالب تثبیت کرد. یک نمونه مناسب توپ تنیس است. یک نوع بسیار مرغوب و ارتجاع پذیر لاستیک در قالبی که به شکل دو نیمه توپ است قالب گیری می‌شود. سپس این دو نیمه را به هم می‌چسبانند (با قرضی از ماده‌ای شیمیایی گاز زا که در داخل قرار دارد) و پخت می‌کنند، بر روی این مغزی پارچه و الیاف پرزدار مناسب چسبانده می‌شود این ماده سازه‌ای پیچیده که برای مصارف خیلی خشن مناسب است.

روزن رانی : 

نوار درزگیر ، شیلنگ ، تیوپ ، نخ تایر ، واشر ، پروفیل و بسیاری دیگر از قطعات لاستیکی به تقلید از روش روزن رانی پلاستیک ها ساخته و در طول همین عملیات یا بعدا ، پخت می‌شوند. تایر خودروها نمونه مناسبی است، مصرف عمده لاستیک در حمل و نقل است که به مصرف تایر می‌رسد. تایرهای امروزی ممکن است فاقد تیوپ باشند که در این صورت مجهز به لایه‌ای محافظ هستند یا این که تیوپ روزن رانی شده از جنس لاستیک بوتیل در آنها قرار داده می‌شود. لاستیک بوتیل با اینکه بسیار بی اثر یا مرده است ولی در برابر عبور هوا مقاومت بسیار عالی از خود نشان می دهد. در خودروهای جدید ، لاستیک را علاوه بر استفاده در تایر در پروفیل پنجره ، نوار درزگیر ، برف پاک کن ، شاسی موتور ، صندلی و به عنوان صدا خفه کن نیز به کار می‌برند. به طوری که در هر وسیله نقلیه چیزی حدود K115 لاستیک به کار می‌رود. 

آمیزه‌های شیرابه‌ای 

شیرابه‌های غلیظ امکان استفاده از لاستیک را در شکل مایع فراهم می‌کنند، به صورتی که می‌توان عملیات پخش کردن ، رنگ کردن ، غوطه وری یا اسفنج سازی را روی آنها اجرا کرد. مواد پخت به شکل تعلیق اضافه می‌شوند ولی تقویت روی شیرابه‌ها چندان موثر نیست. با اینکه تجارت مبلمان ، بالش و تشک اسفنجی به استفاده از لاستیک های پلی اورتان و پلی‌اتر روی آورده ، ولی استفاده از شیرابه‌ها رو به گسترش است. 

لاستیک های بازیافتی 

لاستیک بازیافتی ماده‌ای مفید در آمیزه کاری است که از قطعات لاستیکی ضایعاتی به دست می‌آید. این قطعات را خرد و سپس با اعمال روشهای توام شیمیایی ، مکانیکی و حلال ، لاستیک ، پارچه ، فلز و سایر اجزای آن را جدا می کنند. لاستیک بازیافتی تا حدی وابسپارش می‌شود. و در حد بالایی دوده (یا رنگدانه دیگر) ، خاکستر و روغن دارد. با افزودن این ماده به آمیزه لاستیکی ، فراروش آمیزه بهتر می‌شود و معمولا به عنوان یک ماده ضایعاتی ارزان در محصولات بسیار ارزان هم به کار می‌رود. تنها حدود 10 درصد لاستیک های نو بازیافت می‌شوند.

افزایش اخیر قیمت انرژی سبب توجه به ضایعات تایر به عنوان سوخت شده است. از سوختن 1K لاستیک MJ 17.7 انرژی بدست می‌آید. در حالی که سوختن همین مقدار زغال سنگ ، MJ 26.5 انرژی می‌دهد. استفاد از خرده تایرهای مستعمل در آسفالت نسبت به آسفالت معمولی مزایای بی‌شماری دارد. با اجرای این فرآیند سوئدی ، عمر جاده‌ها بیش از چهار برابر شده ، اصطکاک چرخ با سطح افزایش یافته ، صدا و براقی سطح هم کاهش یافته است. 

مشتقات لاستیکی 

از لاستیک ها به ویژه لاستیک طبیعی به عنوان ماده اولیه در تولید انواع مشتقات لاستیکی استفاده شده است. صنایع پلاستیک در حال حاضر به این درست مواد شیمیایی لاستیکی روی آورده است، چون خود لاستیک یک مواد اولیه گران است. هالید‌ها با لاستیک در موضع پیوند دوگانه‌اش واکنش می‌دهند. محصول ، لاستیک کلردار (از برم و ید هم می‌توان استفاده کرد) است که به عنوان افزودنی رنگ قابل استفاده و در مقابل مواد شیمیایی مقاوم است.

از عمل کلرید هیدروژن بر محلول لاستیک در بنزن ، مشتق هیدروکلرید لاستیک بدست می‌آید، که بدون شک از بسیاری جوانب با خود لاستیک تفاوت دارد. این ماده پلاستیکی چقرمه و شفاف است که از فیلم آن در بسته بندی استفاده می‌شود. مشتق هیدرو کلرید لاستیک در برابر مواد شیمیایی مقاوم ، فیلم نازک عالی بدست می‌دهد و ضمنا رنگ ، بو ، مزه هم ندارد. PVC ، پلی اتیلن ، پلی پروپیلن و پلاستیک های جدیدتر کاربرد این مشتق گران را محدود کرده اند. از مخلوط لاستیک ها و رزین‌ها به وفور استفاده می‌رود. با افزودن لاستیک خواص ویژه‌ای چون مقاومت ضربه‌ای ، کش پذیری و جهندگی افزایش می‌یابد. 

لاستیک طبیعی 

لاستیک به ماده مهم اقتصادی و راهبردی تبدیل شده است. در ایالات متحده ، مصرف سرانه لاستیک تقریبا 16.8 و در هندوستان تنها 0.22 است. صنایع حمل و نقل ، شیمیایی ، برق و الکترونیک و همچنین فضایی همگن از مصرف کنندگان اصلی لاستیک هستند. وقتی تولید لاستیک طبیعی (کائوچو) بدلیل تهاجم ژاپن به مناطق تولید لاستیک سنتزی کرد که به سرعت هم توسعه یافت. بطوری که در حال حاضر 88 درصد لاستیک مصرفی در ایالات متحده منشا سنتزی دارد. صنعت لاستیک موارد زیر را شامل می‌شود. تولید مواد اولیه لاستیک های سنتزی ، انواع گوناگون لاستیک ، واردات لاستیک طبیعی ، تولید افزودنیهای لاستیک و نهایتا ساخت فراورده‌های لاستیکی.

در ابتدای جنگ جهانی دوم وقتی تولید لاستیک طبیعی (کائوچو) بدلیل تهاجم ژاپن به مناطق تولید لاستیک متوقف شد. ایالات متحده اقدام به ساخت واحدهای تولید لاستیک سنتزی کرد که به سرعت هم توسعه یافت. به طوری که در حال حاضر 88 درصد لاستیک مصرفی در ایالات متحده منشا سنتزی دارد. بنابراین عموما لاستیک ها را به دو نوع لاستیک طبیعی و لاستیک سنتزی طبقه بندی می‌کردند. امروزه لاستیک ها را به روشهای مختلف دسته بندی می‌کنند. 

تاریخچه 

کریستف کلمب دریافت که بومیان آمریکا با توپهای لاستیکی بازی می کنند. اشیای لاستیکی نیز از چاه مقدس مایا در یوکاتان بدست آمده بود. لاستیک ، تا جایی که می‌دانیم محصول سرزمین آمریکا است ولی تنها از طریق انتقال آن به خاور دور و کشت در آنجا به این حد توسعه یافته است. نام Rubbeبه معنی پاک کن را پریستلی کاشف اکسیژن عنوان کرد. وی اولین کسی بود که قابلیت لاستیک در پاک کردن اثر مواد را مشاهده کرد. مواد لاستیکی تنها نتیجه تلاش در جهت تفلیحی و حفظ موادی چون افتیون ، بوتا‌دی‌ان و ایزوپرن بودند که از تقطیر تخریبی لاستیک طبیعی بدست می‌آمدند، بدین ترتیب راه تولید لاستیک سنتزی گشوده شد.

با آغاز جنگ جهانی اول ، انواع نامرغوب لاستیک از دی متیل بوتا‌دی‌ان در آلمان و روسیه تولید شد. گو دید با کشف پخت لاستیک توسط گوگرد در سال 1839 به شهرت رسید. این کشف مشکل چسبانکی طبیعی لاستیک را حل کرد و آن را به صورت تجاری در آورد. بیشترین تغییرات به لحاظ تاریخی نتیجه محدودیت واردات لاستیک طبیعی به آمریکا بر اثر تهاجم نیروهای ژاپنی در سال 1941 بوده است. این حرکت سبب پژوهش و ساخت انواع لاستیک های سنتزی طی سالهای بعد شد.

منابع لاستیک طبیعی (کائوچو) 

گیاهان بیشماری از جمله قاصدک ، گوایل ، گل روبینه و توت آمریکایی به عنوان منبع لاستیک پیشنهاد شده بودند. ولی هیچ یک توفیق درخت شیرابه ساز هوآ برزیلینسیس و همچنین صمغ درخت ساپوریلا و درخت بالاتا را نداشته است. لاستیک طبیعی عمدتا در کشتزارهای مالزی ، اندونزی ، لیبریا و همساگیانثی تولید شد، احتمالا به این علت که آنها مشکل بیماری‌های قارچی و حشرات را که کشتزاهای بومی در آمریکا را تهدید می‌کرد نداشتند. حدود 7 سال زمان لازم است تا این درختان به سن باروری برسند و پس از آن به مدت چند سال بار می‌دهند. بهره باردهی در طول جنگ دوم افزایش یافت و در حال حاضر از کشف انواع اصلاح شده درخت ، بهره‌ای بیش از 3000 کیلوگرم در هکتار (در سال) بدست می‌آید. 

ساختار لاستیک طبیعی 

لاستیک طبیعی یا کائوچو ، سیس- 1 ، 4- پلی ایزوپرن است و مولکولهای آن بر اثر کشش ، بلوری می‌شوند، بدین ترتیب شکل مطلوبی از تقویت حاصل می‌شود. به عنوان پیش نیاز ساختاری ، مولکولهای لاستیک های طبیعی و سنتزی باید طویل باشند. خاصیت مشخصه کشیدگی برگشت‌پذیر به دلیل ترتیب اتفاقی و کلافی زنجیرهای بلند بسپاری است. بر اثر کشش ، زنجیرها بهم می‌خورند ولی مثل یک فلز ، پس از رها کردن تنش به شکل کلافی خود بر می گردند. لاستیک طبیعی 6 تا 8 درصد مواد غیر پلاستیکی دارد و در برابر گرما اندوزی مقاومت زیادی نشان می‌دهد. 

روش تهیه لاستیک طبیعی 

برای بدست آوردن شیرابه ، پوست درخت را طوری برمی‌دارند که مایع در فنجانهای کوچکی جمع شود، فنجانها باید مرتبا جمع‌آوری شوند تا از گندیدگی یا آلودگی شیرابه جلوگیری شود. پس از آن شیرابه به محل جمع آوری برده می‌شود و در آنجا پس از صاف شدن با افزودن آمونیاک محافظت می‌شود. لاستیک از طریق فرآیندی موسوم به انعقاد جدا می‌شود. این کار با افزودن اسیدها یا نمکهای مختلف انجام می گیرد. در طی این عمل ، لاستیک به شکل یک توده سفید خمیری از مایع جدا می شود، و سپس از آن با استفاده از غلتک ورقه‌ای و در نهایت خشک می گردد. 

روش جدیدتر این است که با استفاده تیغه‌های دوار یا اعمال برش بین دو غلتکی که با سرعت متفاوت می چرخند ، شیرابه منعقد شده را به دانه تبدیل می‌کنند. دانه‌ها سپس به مدت چند ساعت در خشک کن‌های مکانیکی خشک می‌شوند، این عمل در روش قدیمی که از هوا یا دود چوب برای خشک کردن استفاده می شد چندین روز به طول می‌انجامید. به هر صورت ورقه یا دانه خشک شده متراکم و از آن مدلهایی به وزن 33 کیلوگرم می سازند. 

مقداری از لاستیک طبیعی بصورت شیرابه به بازار عرضه می‌شود. پیش از آنکه لاستیک را بتوان با انواع افزودنیهای لازم آمیزه کاری مثل دوده (به عنوان پرکن) گوگرد یا ترکیبات گوگردی ، تسریع کننده و ولکانش ، ضد اکسنده محافظ و روغن بر روی همان غلتکها یا مخلوط‌کن ممکن است به ارتفاع یک ساختمان دو طبقه باشد و در عین حال تنها مقدار کمی لاستیک را در یک زمان می‌توانند عمل آورند. یک نمونه مخلوط‌کن ممکن است به ارتفاع یک ساختمان دو طبقه باشد و در عین حال تنها بسته‌های 250 کیلوگرمی را جوابگو باشد. پس از اختلاط ، لاستیک با روزن رانی یا قالب گیری به شکل محصول دلخواه در می آید و بعد پخت می شود. و ولکانشی به یک پلیمر سخت شبکه‌ای می‌انجامد که با گرمادهی مجدد نرم و با ذوب نمی‌شود. 

کائوچو 

معنی لغوی کائوچو ، درخت گریان است.از نظر قدمت تاریخی برای صنایع لاستیک منشا دقیقی نیست. اما اعنقاد این است که بومیان آمریکای مرکزی از برخی از درختان شیرابه‌هایی استخراج می‌کردند که این شیرابه‌ها که بعدها نام " لاتکس" را بخود گرفت اولین مواد لاستیکی را تشکیل می‌دادند. 

پدیده ولکانیزاسیون 

در سال 1829 ، "گودییر" از آمریکا و "مکین تاش" از انگلستان ، این دو متوجه شده‌اند که در اصل مخلوط کردن لاتکس طبیعی با سولفور و حرارت دادن آن، ماده‌ای قابل ذوب و قابل شکل دادن ایجاد می‌شود که می‌توان از آن، محصولات مختلفی از قبیل چرخ ارابه یا توپ تهیه کرد.

این پدیده همان پدیده ولکانیزاسیون است که در طی آن لاستیک اکسیده می‌شود و سولفور کاهیده و به سولفید تبدیل می‌شود. البته این عمل در دمای 110 درجه سانتیگراد تهیه می شود. نتیجه این کشف تولید مواد لاستیکی مثل لاستیک های توپر، پوتین و ... است. 

کائوچوی طبیعی و مصنوعی 

کائوچوی طبیعی در شیره درختی به نام هوا ، Hevea وجود دارد و از پلیمر شدن هیدروکربنی به نام 2- متیل- 1 و 3- بوتادین معروف به ایزوپرن بوجود می‌آید. با توجه باینکه در فرمول ساختمانی کائوچو یا لاتکس طبیعی هنوز یک پیوند دوگانه وجود دارد، به همین دلیل وقتی کائوچو را با گوگرد یا سولفور حرارت دهیم، این منومرها ، پیوند پی را باز می‌کنند و با ظرفیت های آزاد شده ، اتم گوگرد را می‌گیرند. در نتیجه کائوچو به لاستیک تبدیل می‌گردد.

حرارت دادن کائوچو با گوگرد و تولید لاستیک را اصطلاحا ولکانیزاسیون Vulcanizatain می‌نامند. به همین دلیل، لاستیک حاصل را نیز، "کائوچوی ولکانیزه" گویند. چند نوعی کائوچوی مصنوعی نیز ساخته شده‌اند که از مواردی مانند 1 و 3- بوتادی ان و جسمی به نام 2- کلرو- 1 و 3- بوتادین معروف به "کلروپرن" و جسم دیگری به فرمول 2 و 3- دی متیل- 1 و 3- بوتادین بتنهایی یا مخلوط درست شده‌اند. کلروپرن به راحتی پلیمریزه شده و به نوعی کائوچوی مصنوعی به نام "نئوپرن" تبدیل می‌شود. 

تکامل در صنعت لاستیک 

بعدها در سال 1888 خواص مکانیکی لاستیک های تهیه شده توسط گودییر و مکین تاش با استفاده از کربن سیاه به عنوان یک ماده پرکننده و افزودنی بسیار بهبود بخشیده شده و در نتیجه لاستیک های بادی دانلوب ، "تیوپ" تهیه شد. بعد از آن لاستیک های سنتزی تهیه و به بازار عرضه شد مانند ایزوپرن ، بوتادی ان و لاستیک های تیوکل.

بعدها لاستیک های سنتزی مثل کوپلیمرهای استیرن و بوتادی‌ان تهیه شد که در سال 1941 مصرف آن صفر بود. اما در سال 1945 مصرف آن 700000000 می‌رسید. به موازاتی که مصرف لاستیک های سنتزی بالا می‌رود، مصرف لاستیک های طبیعی پایین می‌آید. چون لاستیک های سنتزی اقتصادی‌تر هستند.

انواع لاستیک سنتزی 

همبسپارهای بوتا دی ان – استیرن 

همبسپارهای استیرن و بوتا‌دی‌ان که بیش از 50 درصد بوتا‌دی‌ان دارند به SBموسو‌اند. نسبت معمولی تکپارها 70 تا 75 قسمت بوتا‌دی‌ان به 25 تا 30 قسمت استرین به بالای 50 درصد ، محصول به شدت پلاستیک می‌شود. و در رنگهای شیرابه‌ای قابل استفاده است. 

لاستیک SB مثل لاستیک طبیعی بر اثر کشش بلوری نمی‌شود و به همین سبب ضعیف است مگر آنکه با دوده یا مواد دیگر تقویت شود. حتی در این صورت هم از لاستیک طبیعی ضعیفتر است. خواص وولکانشی آن خوب و مشخصات پیرسازی آن رضایت بخش است. بالغ بر 70 درصد SBتولیدی در آج تایر ، 15 درصد قطعات مکانیکی و حدود 10 درصد به شکل شیرابه مصرف می‌شود. 

لاستیک های نیتریل (NB) 

همبسپارهای بوتا‌دی‌ان و آکریلونیتریل مثل SBبه طریق امولسیونی ساخته می‌شوند. البته به خواص مورد نیاز مقدار آکریلونیتریل در همبسپار از 20 تا 50 درصد متغیر است. با افزایش مقدار نیتریل ، مقاومت در برابر هیدروکربنها ، حلالها ، سایش و نفوذ گاز افزایش می‌یابد. کاهش مقدار نیتریل ، خواص در دمای پایین و جهندگی را افزایش می‌دهد. لاستیک های NB در برابر روغنها ، حلالها ، آب ، نمکها ، ترکیبات آلیفاتیک ، صابونها و اغلب مواد غذایی مقاوم‌اند. این دست مواد به شکل پیوسته در دمای 120 درجه سانتی گراد در مجاورت هوا و در دمای 150 درجه سانتی گراد در محیط روغن کارایی دارند.

لاستیک نئوپرن 

این لاستیک از بسپارش امولسیونی کلروپرن خالص در دمای 38 درجه سانتیگراد در مجاورت گوگرد بدست می‌آید. در برابر اکسایش ، روغن ، گرما و آتش مقاوم است و مصارف خاصی در قطعات خودرو ، چسبها ، درزگیرها و پوشش‌ها دارد. از لاستیک طبیعی گرانتر است به همین سبب زمانی استفاده می‌شود که به خواص ویژه نیاز باشد. 

لاستیک تیوکول 

نوعی لاستیک پلی سولفیدی است که در اوایل دهه 1920 در ایالات متحده ابداع شد. این لاستیک اولین لاستیک سنتزی بود که به شکل تجاری در این کشور تولید شد. لاستیک های تیوکول از بسپارش تراکمی یک پلی سولفید قلیایی و یک دی هالید آلی مناسب تهیه می‌شوند. محصول این واکنشها بویژه برای آستری مخازن نفت ، گلهای ساختمانی و بتونه کاری ، چسبها و درزگیرها و اخیرا ماده چسبی سوخت موشک ، پوشش‌های فرسابی و سایر قطعاتی که به سهولت کاربری و مقاومت خوب هوازدگی نیازمندند به کار برد. 

لاستیک های سیلیکون 

این لاستیک ها مخلوط بسپارهای کانی – آلی هستند که از بسپارش انواع سیلانها و سیلوکسانها بدست می آیند. با اینکه گران‌اند ولی مقاومت قابل توجه آنها در برابر گرما به استفاده منحصر از این لاستیک ها در مصارف دمای بالا منجر می‌شود. زنجیر این ترکیبات یک در میان از سیلسیم و اکسیژن درست شده و فاقد کربن است. ترکیبات سیلیکون و مشتقات آنها از نظر تنوع خواص غیر عادیشان شاخص‌اند، مثل حل پذیری در حلالهای آلی ، حل ناپذیری در آب و الکلها ، پایداری گرمایی ، بی‌اثری شیمیایی ، خواص بالای دی‌الکتریک ، اشتعال پذیری نسبتا پایین ، گرانروی کم در درصد بالای رزین ، تغییر اندک گرانروی با دما و عدم سمیت.

به دلیل همین خواص ، ترکیبات سیلیکون به عنوان سیال هیدرولیک و انتقال گرما ، روان کننده و گریس ، درزگیر برای مصارف برقی ، رزینهای لایه کاری و پوشش و لعاب مقاوم در دمای بالا ، لاستیک سیلیکون ، ترکیبات آبگریز ، واکسها و مواد صیقل کاری قابل استفاده‌اند. بیشترین مصرف لاستیک های سیلیکون در صنایع هوا فضا است که از آنها در دستگاههای یخ نزن ، واشر ، سپرهای فرسابی و مصارف مشابه که مسئله دما مطرح است استفاده می‌شود.

لاستیک بوتیل 

همبسپار ایزوبوتیلن با حدود 2 درصد ایزوپرن به لاستیک بوتیل موسوم است. ایزوپرن ، در ساختار زنجیر سیرنشدگی کافی بوجود می‌آورد تا پخت یا وولکانش صورت گیرد. لاستیک بوتیل نفوذپذیری بینهایت کلی در برابر گازها دارد و به همین علت مصرف عمده آن در ساخت تیوب و آستری تایرهای بدون تیوب است لاستیک بوتیل در برابر اکسایش هم خنثی است و برای مصارف ضد هوازدگی مفید است. نوع دیگر لاستیک بوتیل یعنی لاستیک بوتیل هالوژن دارد. در مقابل پیرسازی مقاومت بهتری دارد، با سایر لاستیک ها نیز سازگارتر است و در تایرهای بدون تیوب مصرف می‌شود. 

لاستیک اورتان 

محصول واکنش برخی پلی گیلکونها و دی ایزوسیاناتهای آلی فرآورده‌های لاستیک موسوم به پلی اورتان هستند. این ترکیبات لاستیک های خاص با خواص ویژه‌اند. به این صورت که مقاومت سایشی بالایی دارند و ضمن آنکه در دمای بالا قابل استفاده اند و در غلظتهای بالایی از حلالها ، اکسیژن و اوزون نیز مقاومند. مصرف اصلی این نوع لاستیک ، تولید اسفنج انعطاف پذیر و الیاف کشسان است. مصرف این مواد در ساخت مبلمان ، تشک ، مواد عایق ، نوسانگیر و سایر زمینه هایی که به اسفنجهای لاستیکی مربوط می شود رو به گسترش است. 

لاستیک هالیپون 

لاستیک موسوم هایپالون از واکنش کاتالیز شده رادیکالی کلر و SO2 با پلی‌اتیلن به دست می‌آید. نتیجه این واکنش تبدیل پلی اتیلن گرما نرم به یک کشپار وولکانش پذیر است. هالیپالون در برابر اوزون ، هوازدگی و گرما بینهایت مقاوم و مقاومت شیمیایی آن نیز عالی است.

تایر 

ضرورت وجود تایر در خودرو 

• تحمل وزن خودرو 

• کاهش ضربه ناشی از نیروهای وارده از طرف جاده 

• امکان ایجاد حرکت در جهت دلخواه 

• انتقال نیروی ترمز و یا شتابگیری به جاده__ 

ساختمان تایر 

آج تایر (tread) :

این قسمت به عنوان رابط بین سطح جاده و تایر ، با ترکیبی از لاستیک های طبیعی و مصنوعی به عنوان لایه خارجی وظیفه محافظت از بدنه را در برابر سایش و صدمات احتمالی بر عهده دارد. طرح‌های مختلف آج برای تخلیه بهتر آب از زیر تایر و افزایش قابلیت تایر در برخورد با شرایط گوناگون سطح جاده ساخته می‌شود. می‌توان به طرح‌های رگه‌ای (Rib) ، عرضی (Lug) ، ترکیبی از عرضی و رگه‌ای (Rib & Lug) و بلوکی (Block) اشاره کرد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند.

برای مثال طرح رگه‌ای در تایرها جهت استفاده در جاده‌های هموار برای حرکت سریع کاربرد دارد. مقاومت بالا در برابر لغزش و صدای کم از جمله ویژگی‌های این طرح است. همچنین در مورد طرح عرضی می‌توان گفت تایر با این آج نسبت به طرح رگه‌ای ، کشش (traction) بهتری دارد. اما صدای آن زیاد است و مقاومت کمی هم در برابر لغزش دارد. این طرح بطور کلی بیشتر مناسب خودروهایی است که در مسیرهای ناهموار تردد می‌کنند. طرح بلوکی تایر نیز بیشتر در تایرهای ویژه برف کاربرد دارد، زیرا باعث کاهش لغزش در جاده‌های برفی می‌شود.

لایه های سرپوش (Calies) :

برخی تایرها با دارا بودن 2 یا چند لایه از جنس پلی‌استر جهت نگه داشتن هر چه بهتر بقیه اجزای داخلی تایر خصوصا در سرعت‌های بالا انتخاب مناسبی برای خودروهای پرسرعت خواهند بود.

تسمه محافظ (Belts) :

در تایرهای رادیال ، لایه‌های محافظ فولادی مانند حلقه‌ای پیرامون تایر ، بین آج و بدنه قرار می‌گیرند. و علاوه بر ایجاد اتصال بین این دو قسمت و جذب ضربات ناشی از سطح جاده ، مانعی در مقابل سوراخ شدن بدنه ایجاد می‌کنند. البته در تایرهای بایاس پلای نیز لایه‌های محافظی از جنس نایلون و (بعضا در خودروهای سواری از جنس پلی استر) وجود دارد.

بدنه تایر (CaCass):

بدنه متشکل از لایه‌هایی از رشته‌های مقاوم و مستحکم است که مجموعا قابلیت تحمل فشار داخلی تایر و همچنین جذب نیروهای وارده از سطح جاده را داراست. معمولا در خودروهای سواری جنس این لایه از الیاف پلی‌استر است و در خودروهای سنگین از فولاد استفاده می‌شود. زاویه نصب این لایه‌ها نسبت به محیط تایر در نوع رادیال بین 88 تا 90 درجه و در نوع بایاس پلای 30 تا 40 درجه است. استحکام یک تایر معمولی با تعداد لایه‌های بدنه توصیف می‌شود.

زهوار تایر (Bead Bundle) :

زهوار ، حلقه‌ای از سیم‌های فولادی با استحکام بالاست که با لاستیک پوشانده شده‌اند و جهت حفظ وضعیت تایر در رینک و جلو گیری از خروج تایر بکار می‌رود.

دیواره‌های کناری (Side Walls) :

پایداری جانبی تایر توسط این دیواره‌ها فراهم می‌شود و مشخصات تایر و نام سازنده آن نیز بر روی این قسمت نوشته می‌شود.

آستر داخلی تایر (Inne Liner) :

این لایه لاستیکی که جایگزینی برای تیوپ در تایرهای بدون تیوپ (Tubeless) است، جهت جلوگیری از نفوذ آزمایش‌های مربوط به هوا به بیرون از تایر بکار می‌رود. 

آخرین مرحله در تولید تایر 

ابتدا طی مراحلی تمام اجزای مورد نیاز تایر تولید می‌شوند، ولی تا این مرحله آنها هنوز به صورت کاملا ثابت و محکم جای‌گیری نشده‌اند، در ضمن هیچ گونه علامتی روی دیواره و یا طرحی روی آج آن وجود ندارد. در این مرحله به این مجموعه ، تایر نارس (Green tire) می‌گویند. در مرحله آخر تایر در ماشین کیورینگ (Curinmachine) قرار می‌گیرد تا با کار کردی تقریبا مشابه فر اجاق گاز ، تمام علامت‌ها و الگوی آج بوسیله قالب‌های مربوط روی تایر ایجاد شود، گرمای بکار رفته در حین انجام این کار باعث محکم شدن هر چه بیشتر اتصال بین اجزای تایر می‌شود، کمی بعد از این جوشکاری (vulcanizin) و گذراندن مراحل بررسی کیفیت تایر تولیدی ، محصول آماده عرضه است. 

همه می‌دانند اگر لاستیک‌ نباشد، خودرو نمی‌تواند حرکت کند، پس باید حواس رانندگان حسابی به لاستیک‌ها باشد. چون لاستیک‌ سالم و مناسب ایمنی اتومبیل و سرنشینان را افزایش می‌دهد. رعایت برخی نکات، سلامتی لاستیک خودرو را تضمین می‌کند. فشار باد لاستیک چرخ‌ها مهمترین عاملی است که در عمر لاستیک اثر می‌گذارد. با نگهداشتن باد لاستیک‌ها در فشار درست، عمر لاستیک‌ها تقریبا دو برابر می‌شود.

همیشه باید سالم‌ترین لاستیک‌ها در چرخ جلو استفاده شود تا امکان ترکیدن کاهش یابد. چون ترکیدن لاستیک‌های جلو خطرناک‌تر از ترکیدن لاستیک‌های عقب است و در سرعت‌های بالا احتمال چپ شدن خودرو چند برابر می‌شود.

لاستیک‌های جلو، قسمت جلویی خودرو را هدایت می‌کند وبالطبع بخش اعظم نیروهای خودرو در سر پیچ را تحمل می‌کنند در حالی که لاستیک‌های عقب نیروهای رانش را تحمل می‌کنند و به همین دلیل است که لاستیک‌های چرخ جلو بیشتر در قسمت بیرونی آج خورده می‌شوند و لاستیک‌های چرخ عقب در وسط آج می‌خورند.

فشار باد زیاد و فشار باد کم هر دو باعث آسیب رساندن به لاستیک‌ها می‌شوند. پایین بودن فشار باد در هنگام رانندگی باعث اصطکاک بیشتر و در نتیجه تولید حرارت بیش از حد در لاستیک می‌شود و عمر لاستیک را به شدت کاهش می‌دهد. اگر لاستیک از دو طرف خورده شود ولی در بخش میانی سالم بماند، نشانه کم بودن فشار باد لاستیک در طول رانندگی است و اگر فقط در وسط ساییده شود نشانه زیاد بودن فشار باد لاستیک است.

توجه داشته باشیم که بار سنگین، عمر لاستیک را کم می‌کند چون به نسوج لاستیک بیش از اندازه فشار وارد می‌شود.

برای طول عمر بیشتر لاستیک باید آن را از روی روغن و بنزین دور نگه داشت. از قراردادن لاستیک در محیط باز و در معرض تابش مستقیم نور خورشید هم باید به شدت جلوگیری کرد. ضمن آنکه لاستیک‌ها نباید در نزدیکی منبع گرمایی و مواد شیمیایی قرار گیرند.

در هنگام خرید لاستیک باید به نوع خودرو و همچنین نوع رینگ توجه کرد. رینگ حتما باید استاندارد خودرو باشد و از نظر پهنا و قطر رینگ مشابه لاستیک استاندارد باشد. در ضمن استفاده از لاستیک‌ها با اندازه‌های مختلف و مارک‌های متفاوت در یک محور اشتباه است.

این کار امنیت خودرو را در سرعت‌های بالا به خطر می‌اندازد، چون لاستیک‌های با ساختار متفاوت و حتی ساخت شرکت‌های متفاوت از نظر ارتفاع و پهنای لاستیک با یکدیگر فرق دارند.

مراقبت از لاستیک

لاستیک سالم و مناسب ایمنی اتومبیل و سرنشینان را افزایش می دهد. رعایت کامل نکانت زیر توصیه می شود : 

1- فشار باد لاستیک چرخها مهمترین عاملی است که در عمر لاستیک اثر می گذارد. فشار باد لاستیک را باید در زمانی که لاستیک ها سرد است تنظیم نمود. چنانچه جلوبندی اتومبیل سالم و میزان باشد و چرخها نیز بالانس باشد با نگهداشتن باد لاستیک ها در فشار صحیح می توان عمر آنها را تقریبا دوبرار نمود. 

2- لاستیک های جلو جلو اتومبیل را هدایت کرده و قسمت اعظم نیروهای اتومبیل در سرپیچ ها را تحمل می کنند در حالی که لاستیک های عقب نیروی رانش را تحمل کرده و به همین دلیل است که لاستیک چرخهای جلو بیشتر در قسمت بیرونی آج خورده می شوند و لاستیک چرخهای عقب در وسط . 

3- همیشه سالم ترین لاستیک ها را در چرخهای جلو استفاده نمائید تا امکان ترکیدن کمتر باشد زیرا ترکیدن لاستیک های جلو خطرناک تر از ترکیدن لاستیک عقب بوده و در سرعت بالا امکان واژگون شدن اتومبیل را چند برار می نماید . 

4- قبل از مسافرت از سالم بودن لاستیک ها و چرخ زاپاس اطمینان کامل حاصل نمائید. هرگاه عمق آج لاستیک کمتر از 5/1 میلی متر باشد لاستیک را باید تعویض نمود. 

5- فشار باد زیاد و فشار باد کم هر دو موجب آسیب رساندن به لاستیک می گردند. پایین بودن فشار باد به هنگام رانندگی باعث اصطکاک بیشتر و در نتیجه تولید حرارت بیش از حد در لاستیک می شود و عمر آن را کاهش می دهد. چنانچه لاستیک از دو طرف خورده شود ولی در قسمت وسط سالم بماند نشانه کم بودن فشار باد لاستیک در طول رانندگی و اگر فقط در وسط سائیده شود نشانه زیاد بودن فشار باد لاستیک می باشد. 

6- معمولا پس از رانندگی طولانی و به دلیل گرم شدن لاستیک فشار باد افزایش می یابد بنابراین در این حالت چنانچه فشار باد لاستیک از حد توصیه شده فراتر رفت هیچ گاه آن را کم نکنید . پس از خنک شدن مجددا آن را کنترل کنید. 

7- هنگام خرید لاستیک به توع وسیله نقلیه اندازه و نوع رینگ توجه کنید رینگ حتما باید استاندارد اتومبیل شما بوده و یا اینکه از نظر پهنا و قطر رینگ مشابه آن باشد. 

8- هنگام استفاده از لاستیک های بدن تیوب حتما توجه داشته باشید که این نوع لاستیک ها را فقط می توان بر روی رینگ مناسب آن استفاده نمود و رینگ نباید تعمیر و یا جوشکاری شده باشد.

9- استفاده از لاستیک ها با اندازه های مختلف و یا مارک های متفاوت ( مثلا رادیال و معمولی ) در یک محور اشتباه بوده و در سرعت های بالا خطرناک است. توجه داشته باشید که لاستیک های با ساختار متفاوت و حتی ساخت شرکتهای مختلف از نظر ارتفاع و پهنای لاستیک با یکدیگر فرق دارند. 

10- لاستیک نخ زده به هیچوجه قابل اطمینان نیست. زمانی که لاستیک اتومبیل شما نخ زده شد به منظور حفط جان خود و ایمنی خودرو سریعا آن را تعویض نمائید. 

11- بار سنگین و زیاد عمر لاستیک را کم می کند زیرا به منجیت ( نسوج بافتگی ) بیش از اندازه فشار وارد می شود. برای طول عمر لاستیک آن را از روغن ، بنزین و بنزل دور نگهدارید . 

12- فشار باد لاستیک اتومبیل باید به اندازه ای باشد که از سوی کارخانه سازنده اتومبیل توصیه شده است. باد لاستیک ها را به طور منظم بررسی نمایید که کمتر از حد تعیین شده نباشد زیرا در این صورت حرارت زیادتری تولید می شد و این حرارت بزرگترین دشمن لاستیک است. علاوه بر آن فرسایش لاستیک را در دو طرف افزایش داده و مصرف سوخت را بالا می برد. این بدان معنی نیست که باد لاستیک را بالا نگهدارید زیرا در این صورت نیز اتومبیل می کوبد و رانندگی مطلوبی نخواهید داشت. پس در شرایط معمولی فشار باد لاستیک وفتی که سرد است باید درست به همان اندازه توصیه شده باشد. 

13- از رینگ های زنگ زده – پوسیده – تاب دار و جوشکاری شده به هیچوجه استفاده نکنید. 

14- حرکات غیرعادی اتومبیل نظیر کشیده شدن به یک طرف و یا لرزش و غیره را جدی گرفته و درصدد رفع نقص فنی اتومبیل خود برآیید. 

15- عمق آج لاستیک های خود را مرتبا بررسی و کنترل نمایید. بهتر است قبل از اینکه کاملا صاف گردد آن را از زیر خودرو خارج کنید. با اینکار از به مخاطره افکندن سلامتی خود جلوگیری کرده و ضمنا امکان روکش مجدد لاستیک نیز وجود خواهد داشت. 

16- از قرار دادن لاستیک در محیط باز و در معرض تابش مستقیم نور خورشید به مدت طولانی پرهیز کنید و نیز از نگهداری در نزدیکی منبع گرمایی و یا در جوار مواد شیمیایی اجتناب نمائید. 

17- اگر خودرو برای مدت طولانی متوقف و مورد استفاده قرار نمی گیرد بهتر است لاستیک ها را از زیر خودرو خارج ساخته و یا با زدن جک از قرار گرفتن سنگینی خودرو بر روی لاستیک ها جلوگیری کیند. 

18- حتی المقدور لاستیک ها را به صورت تیغه ای انبار و نگهداری کنید. 

رینگ و لاستیک

اغلب افراد آنچه برایشان در درجه اول اهمیت دارد، زیبایی است و نه ایمنی. آنها سعی می کنند رینگها کمی بزرگتر، لاستیکهائی پهن تر و با دیواره کوتاه انتخاب کنند و صد البته رینگی را انتخاب می کنند که به سلیقه خودشان زیباتر از بقیه باشد. عده ای دیگر فکر می کنند برای خارج نشدن از استاندارد خودرو نباید سایز رینگ را تغییر داد و فقط لاستیک را عوض می کنند و یا از رینگی با قطر مشابه استفاده می کنند. عده ای دیگر اعتقاد دارن کوتاه کردن ارتفاع لاستیک نیز چرخش فرمان را مشکل و مصرف سوخت را بالا می برد و بدین خاطر فقط به تعویض رینگ می پردازند.

حرف مخفف assengeو نشان دهنده سواری بودن خودرو است، در این قسمت کدهای LT و T نیز وجود دارند که خارج از بحث ما می باشند و البته در اکثر لاستیکهای موجود در کشور اصلا این کد اولیه را نخواهید دید، 3 عدد بعدی معرف پهنای لاستیک (Sectin Width) به میلی متر است، 2 رقم بعد از آن نسبت ظاهری (Aspect Ratio) می باشد و نشان دهنده نسبت ارتفاع لاستیک (Section Height) به پهنای آن است. به عبارت دیگر مشخص می کند که ارتفاع لاستیک چند درصد از پهنای آن است. حرف نشان دهنده رادیال بودن لاستیک و عدد 15 قطر رینگ (im Diameter) را نشان می دهد. عدد 95 نشان دهنده میزان بار قابل تحمل برای هر لاستیک می باشد. حرف H نشان دهنده حداکثر سرعت مجاز برای لاستیک (Speed Symbol) است. میزان بار، سرعت مجاز و پهنای رینگ (Rim Width) برای هر خودرو بر روی برچسب کناری داخل درب خودرو (سمت راننده یا شاگرد) نوشته شده است. یکی از مهمترین شاخص ها در هنگام تعویض رینگ و لاستیک ثابت نگه داشتن قطر مجموعه رینگ و لاستیک در میزان استاندارد کارخانه است، چرا که تغییر قطر کلی چرخ باعث ایجاد خطا در کیلومتر شمار و اخلال در نحوه تعویض دنده ها (خصوصا در خودروهای اتوماتیک) می شود و در خودروهای مجعز به ABS نیز در کار ECU اخلال بوجود می آورد و می توان گفت تنها مزیت در هنگام بزرگتر شدن چرخ، افزایش شتاب خودرو در حد ناچیزی است. برای کمک به ثابت نگه داشتن قطر چرخ در هنگام تعویض رینگ و لاستیک، راهنمائی به نام PLUS در نظر گرفته شده و آن را با واحدهای PLUS 1, PLUS 2, PLUS 3,… نامگذاری کرده اند که هر کدام نشانه افزایش 1 اینچ به قطر رینگ می باشد و با استفاده از این راهنما در ازای افزایش قطر رینگ، ارتفاع لاستیک، کوتاهتر انتخاب می شود تا قطر کلی چرخ تا حد ممکن ثابت بماند. مطلب قابل توجه دیگر پهنای رینگ است، باید بدانید که برای داشتن استاندارد بهینه و فیت شدن دقیق لاستیک رو رینگ و داشتن هندلینگ بهتر باید در ازای افزایش هر 5 میلی متر پهنای لاستیک، پهنای رینگ را 0.5 (نیم) اینچ افزایش داد، البته میزان پهنای رینگ برای هر سایز لاستیک می تواند تا حدود 1.5 (یک و نیم) اینچ که مقدار زیادی است در نوسان باشد. مساله مهم دیگر چگومگی قرار گرفتن چرخ روی سیستم تعلیقی است و یا به عبارتی ساده تر، برخورد بیرون زدگی چرخ با لبه گلگیر در سمت بیرونی و برخورد چرخ با متعلقات داخل گلگیر که باعث بروز مشکلاتی چون پارگی لاستیک و نچرخیدن فرمان می شود، بدیهی است که با بزرگ کردن بیش ار حد لاستیک و رینگ با این مشکل مواجه خواهیم شد اما در مواردی با افزایش تنها 1 سایز PLUS به چرخ و یا حتی با خرید رینگی با سایز مشابه با رینگ اصلی نیز با این مشکل مواجه خواهیم شد و دلیل آن رعایت نشدن Offset در رینگ است.

حال ببینیم Offset چیست؟

فاصله بین وسط رینگ تا محلی از رینگ که بر روی دیسک پیچ می شود را Offset می گویند. 3 نوع مختلف Offset وجود دارد که در شکل دوم می بینید.

حالت Zer: زمانی است که محل پیچ شدن چرخها دقیقا در وسط رینگ قرار دارد. 

حالت ositive : حالتی است که بیشتر خودروها و خصوصا خودروهای دیفرانسیل جلو دارا هستند و در این حالت پهنای چرخ و خط فرضی وسط رینگ به سمت داخل گلگیر متمایل می شود و مزیت این نوع رینگها، جلوگیری از یرخورد لاستیک با لبه گلگیر و جلوگیری از فشار آمدن به بلبرینگ چرخ و پیچ های چرخ است. 

حالت Negative : حالتی است که بعضی از رینگ های اسپرت دارا هستند و پهنای چرخ و خط فرضی وسط رینگ به سمت خارج خودرو متمایل است، مزیت این نوع رینگها به پهن تر شدن خودرو و پایداری بیشتر خودرو می باشد و به دلیل حالت تو رفته و قابلمه ای، ظاهر زیباتری نیز دارن. اما عیب آنها فشار آوردن بر روی بلبرینگ چرخ، فشار زیاد بر پیچ های چرخ و همچنین احتمال برخورد انتهای لاستیک به داخل گلگیر در هنگام پیچاندن فرمان و برخورد قسمت خارجی لاستیک با لبه گلگیر می باشد، البته این معایب برای خودروهائی که بصورت استاندارد Negative Offset داشته باشند وجود ندارد و فقط زمانی که جایگزین رینگ Positive Offset می شوند پدید می آید. زمانی که میزان Offset از حالت استاندارد خارج می شود، تغییراتی در نحوه هندلینگ خودرو بوجود خواهد آمد و خصوصا Offset که توسط کارخانه سازنده خودرو نصب نشده باشد، باعث ایجاد مشکلات فنی زیاد خواهد شد. زمانی که از رینگی با سایز مشابه سایز قبلی استفاده می کنیم، لازم است که Offset رینگ جدید، دقیقا با Offset استاندارد برابر باشد اما زمانی که پهنای رینگ تغغیر می کند، دیگر مقدار Offset قبلی قابل قبول نیست و باید نسبت به میزان فضای موجود در پشت لاستیک، همچنین فاصله تا لبه گلگیر و سایز لاستیک و رینگ و با فرمولهای خاص، Offset مطلوب را بدست آورد. با داشتن قطر و Offset رینگ قبلی و جدید می توانید از میزان تمایل چرخ جدید به طرفین آگاه شوید. البته این مقدار باید همیشه بیشتر از مقدار قبلی باشد و سعی شود حتی المقدور تا جائی که فضا وجود دارد، چرخ به داخل کشیده شود و از Negative Offset جلوگیری شود، البته این کار تا زمانی ممکن است که به متعلقات سیستم تعلیق برخورد نکند. اما بطور کل Offset نباید بیشتر از 20% از حالت استاندارد کارخانه سازنده خودرو خارج شود. بطور کلی، افزایش بیش از حد پهنای لاستیک، با گیر کردن تایر به گلگیر و یا متعلقات داخلی چرخ و یا هر دو (بسته به میزان Offset) باعث پارگی لاستیک می شود، همچنین باعث افزایش مصرف سوخت و انتقال بیشتر ضربات دست اندازها به اتاق می شود و استهلاک بیشتر و فرمان سفت تری را نیز سبب می شود ولی در عوض کنترل بهتری را در اختیار راننده قرار می دهد و در پیچ ها نیز بسیار راحت تر عمل می کند و بر عکس، لاستیکهای باریک تر کنترل کمتری دارند و در پیچ ها ضعیف تر عمل می کنند اما ضربات وارده را کمتر به اتاق منتقل می کنند. از نظر ارتفاع لاستیک نیز، لاستیکهای دیواره کوتاه کنترل بهتری دارند و این بدین دلیل است که ارتفاع کمتر، ارتعاش کمتری دارد و فرمان، سریعتر و نرمتر فرمان می برد. اما در زمینهای خیس کنترل خوبی ندارند.

در پایان لازم به ذکر است که تقریبا تمام لاستیکهای اسپرت دارای میزان تحمل فشار و عدد حداکثر سرعت (Speed Symbol) بالائی هسند اما با این حال همیشه در هنگام تعویض لاستیک این اعداد را با اعداد نوشته شده بر روی برچسب داخل درب خودرو چک کنید و همیشه از اعدادی بالاتر یا مساوی استفاده کنید و از خرید لاستیکهای با تحمل فشار کمتر و عدد حداکثر سرعت پایین تر خودداری کنید.

تنها راه تشخیص یک لاستیک تازه تولید شده با لاستیک انباری

از دغدغه ها ونگرانی ها رانندگان در زمان خرید لاستیک، خرید یک لاستیک تازه تولید شده است.

متاسفانه در کشور ما لاستیک های خارجی بیشماری وجود دارد که بیش از پنج سال از تاریخ ساخت انها گذشته است.این مورد برای لاستیک های ساخت داخل کمتر وجود دارد.

خطرات این لاستیک ها با توجه به شرایط اب و هوائی گرم و جاده های پر دست انداز،رعایت نکردن سرعت مطمئنه و خانواده های پر جمعیت و تکمیل ظرفیت کامل خودرو توسط افراد خانواده، ... باعث ناامنی استفاده از این لاستیک ها در جاده های کشور به خصوص در زمان مسافرت و استفاده از خودرو در مدت زمان و ساعت بیشتر می گردد.

از دغدغه ها ونگرانی ها رانندگان در زمان خرید لاستیک، خرید یک لاستیک تازه تولید شده است.

متاسفانه در کشور ما لاستیک های خارجی بیشماری وجود دارد که بیش از پنج سال از تاریخ ساخت انها گذشته است. این مورد برای لاستیک های ساخت داخل کمتر وجود دارد.

خطرات این لاستیک ها با توجه به شرایط اب و هوائی گرم و جاده های پر دست انداز،رعایت نکردن سرعت مطمئنه و خانواده های پر جمعیت و تکمیل ظرفیت کامل خودرو توسط افراد خانواده،... باعث ناامنی استفاده از این لاستیک ها در جاده های کشور به خصوص در زمان مسافرت و استفاده از خودرو در مدت زمان و ساعت بیشتر می گردد.

این لاستیک ها که در بازار به اصطلاح لاستیک انباری شناخته می شونند.به دلایل مختلفی نظیر توقیف محموله های قاچاق، عدم فروش در یک کشور به دلایل مختلف و انتقال انها به یک کشور ثالث و یا لاستیک هائی که در یک سری ساخت در کارخانه مشکل فنی داشته که توسط تولید کنندگان به کشورهای جهان سوم قاچاق می گردنند.و دلایل بسیار دیگر که فقط سازندگان از ان باخبر هستند.

این لاستیک های انباری توسط فروشندگان جزئی با قیمتی در حدود ده الی بیست هزار تومان کمتر از لاستیک های تازه تولید شده از عمده فروشان لاستیک خریداری می گردد.در زمان خرید فروشندگان از وضیعت انباری بودن ان اطلاع می یابند.متاسفانه این صداقت در زمان فروش به مشتریان وجود ندارد و بدون اطلاع به مشتری و با همان قیمت لاستیک تازه تولید شده به مشتری از همه جا بیخبر فروخته می شود.

این لاستیک های انباری هیچ تفاوت ظاهری با یک لاستیک تازه تولید شده ندارند. وازنظر شکل ظاهری نمی توان تشخیص انباری بودن ان را داد.

سازندگان خودرو جهت مشخص نمودن زمان تولید لاستیک ملزم به ثبت تاریخ ساخت هستند. متاسفانه این تاریخ به گونه ائی برلاستیک درج شده که توسط مصرف کننده به راحتی قابل تشخیص نیست.با مطالعه مطلب ذیل به راحتی میتوانید زمان تولید لاستیک را متوجه شوید.

در جداره بیرونی لاستیک ها یک عدد چهار رقمی درج شده است که مشخص کننده زمان تولید ان است. این عدد بر اساس سال تولید و تعداد هفته است. دو رقم اول تعداد هفته و دو رقم اخر سال تولید را نشان می دهد.

فرضا درج عدد 2106بر روی یک لاستیک یعنی این لاستیک در بیست و یکمین هفته سال 2006 تولید شده است.اگر این عددسه رقمی باشد به معنای تولید قبل از سال 2000 می باشد.

کاربرد فناوری نانو در صنعت لاستیک

تاکنون در دنیا در صنایع پلیمری تحقیقات بسیار زیادی انجام شده است. از جمله آنها تحقیقات در زمینه فناوری نانو در صنعت لاستیک است. موارد استفاده از فناوری نانو اعم از نانوفیلرها و نانوکامپوزیت است که به لاستیکها خواص ویژه ای می دهد.

بازار نانوکامپوزیت در 2005 به میزان 200 بیلیون یورو و در سال 2015 بر اساس آمارBSF به میزان 1200 بیلیون یورو پیش بینی شده است. در سال 2002 کشوری مثل ژاپن 1500 میلیون یورو در تحقیقات در زمینه فناوری نانو صرف کرده است. تحقیقات در زمینه فناوری نانو را بدون شک نمی توانیم رها کنیم. اکثر کشورهای دنیا تحقیقات و فعالیت در زمینه نانو را شروع کرده است، به عنوان مثال کشور هند تولید نانوکامپوزیت SBرا شروع کرده است.